BẮC GIANG – Khi thăm vườn của anh Vững người họ hàng là nông dân sửng sốt vì cả đời chưa bao giờ thấy giàn cà chua đẹp mắt đến thế.
Hai năm trước, một lần tình cờ thấy người buôn chuối bỏ đi nhiều quả chín quá, anh Vũ Duy Vững, 38 tuổi, ở TP Bắc Giang xin vài chục kg về học cách ủ chuối để làm dịch tưới bón bổ sung kali cho hoa hồng.
Trồng hoa hồng thấy tươi tốt, hoa đẹp và thơm hơn, anh cho người nhà trồng rau sân thượng. Nhận được phản hồi tốt, anh học ủ thêm dịch chuối, đậu tương, trứng sữa, rồi bắt tay làm “nông dân sân thượng”.
Khu vườn nằm trên tầng hai, rộng hơn 100 m2, chính thức gieo trồng tháng 3/2022.
Vợ thích ăn cà chua sống nên anh Vững chọn đây là loài cây chủ đạo trong vườn nhà, bên cạnh các loại hoa và rau trái khác. Hiện vườn có 10 loại cà chua như bạch tuộc, sugar cherry, sweet cherry, cà chua solomon, cà chua múi Pháp, nova, cà chua Nga… Chủ vườn trồng năm đầu thử nghiệm để chọn ra loại nấu và ăn sống ngon nhất.
Theo anh Vững, ở miền bắc, nên gieo hạt và trồng cà chua từ tháng 9 đến 11 dương lịch. ”Cà chua dễ sống, có thể ngắt cành đem giâm thành cây mới. Nhưng cây bé dễ bị bệnh, phải phun bằng giấm gỗ, kết hợp dầu cây nem, tuần nào cũng tưới thêm trichoderma kết hợp với chế phẩm vi sinh killpa để rễ không bị vi khuẩn gây hại tấn công”, anh dược sĩ nói.
Thời kỳ ra hoa đậu quả cây cần rất nhiều dinh dưỡng và nước (đặc biệt các cây trồng trong chậu). Thời kỳ này cứ một tuần anh Vững lại bón lân hữu cơ, vỏ trứng một lần và tưới dịch chuối pha loãng mỗi tuần hai lần để quả ngọt, đậm vị.
“Tuy nhiều loại, nhưng cách chăm sóc cà chua khá giống nhau, không có giống nào quá khó tính”, anh nói.
Khoảng ba tháng, cà chua leo kín giàn, tạo thành thảm xanh che phủ sân thượng. Vợ chồng anh Vững tận dụng khoảng trống dưới chậu trồng các loại rau ăn lá.
Anh Vững trồng bốn cây cà chua táo vàng trên sân thượng, trái chen nhau lúc lỉu, khi chín ăn ngọt thanh. ”Giống này leo khỏe, có khi 7-8 mét. Quả bé nhưng tôi thu hoạch được tới 40 kg”, anh nói.
Giàn cà chua bạch tuộc quả to, mọng, có thể nặng tới 400 g mỗi quả. Anh Vững cho biết, đây là loại cà chua dùng để nấu ngon nhất trong số các loại anh thử nghiệm bởi vị đậm, sai quả lại đẹp mắt.
”Có lần, một người bác họ nhà mình là nông dân lên thăm vườn. Bác trầm trồ bảo làm nông dân cả đời, nhưng chưa bao giờ trồng hay nhìn thấy giàn cà chua nào sai quả và đẹp mắt như thế”, anh chủ vườn kể.
Sau khi trồng các loại ăn sống như cà chua sugar cherry, táo vàng, nova, vợ chồng anh Vững thấy cà chua sugar cherry (trong hình) là loại ăn sống ngon nhất, quả ngọt thanh, kích thước vừa miệng, thơm mát.
Vườn sân thượng được vợ chồng anh Vững để có thêm kinh nghiệm thực tế khi bán phân hữu cơ vi sinh phục vụ nông dân. Khách hàng muốn tham quan, học hỏi kinh nghiệm làm vườn hữu cơ, vườn sinh thái cũng được dẫn ngay lên vườn.
Ngoài cà chua, vườn sân thượng của anh Vững cung cấp rau sạch cho cả nhà. Rau được chọn trồng theo mùa. Mùa hè có rau muống, mùng tơi, bầu bí, mùa này có các loại rau cải, bắp cải, xu hào, cải kale, các loại rau thơm gia vị, chanh và hoa hồng…
Đặc biệt, vườn sân thượng là không gian lý tưởng để gia đình, bạn bè của anh Vững tới vui chơi, tham quan. Nơi đây thành trường học giúp các con anh khám phá nhiều điều thú vị về thiên nhiên. “Các bé có thể lên ăn uống, đọc sách, đọc truyện, chẳng còn thích thú với điện thoại. Dù thời tiết nắng nóng thì sân thượng cũng rất mát vì được phủ kín bằng giàn cây”, ông bố hai con cho biết.
Một cặp vợ chồng sống với nhau đã hơn 20 năm, khi mới yêu, mới cưới thì cuộc sống của họ đầy ắp hạnh phúc bởi họ luôn nghĩ rằng 2 người rất tâm đầu ý hợp, nhưng tình yêu cũng như cây cối trong vườn, cần được chăm sóc, cắt tỉa và tưới tắm hàng ngày, điều đơn giản đó có lẽ nhiều người biết nhưng khổn nỗi đôi vợ chồng này lại không biết, vì thế càng ngày những lời nói ngọt ngào, những cử chỉ âu yếm họ dành cho nhau lại càng tỷ lệ nghịch với những lần cãi vã nhau.
Trong một lần cãi vã, người chồng lớn tiếng: “Tôi thề là kiếp sau thà phải sống trong một căn phòng có chất thải ngập tận đầu tôi cũng chấp nhận còn hơn phải nhìn thấy mặt cô thêm một lần nào nữa, chứ đừng nói là lấy cô về làm vợ, đúng là một sai lầm”.
Và rồi trong một lần cãi vã như thế, người vợ uất ức lên mà chết, không bao lâu sau, người chồng cũng bị chết trong một tai nạn ô tô.
Minh họa trong trang của Hùng Dingo
Khi còn sống người chồng mắc nhiều tội lỗi, nên giờ chết đi đã bị đày xuống địa ngục. Bọn quỷ sứ trói anh chồng và dắt đến trình diện trước mặt quỷ Satan. Quỷ Santan nói:
– Luật ở địa ngục rất công bằng và nhân văn, anh có quyền được lựa chọn “nơi cư trú của mình”.
– Tôi muốn đến chỗ nào có rượu ngon, gái đẹp và… mỗi buổi chiều được xem bóng đá thỏa thích.
– Đó là nơi chỉ dành cho những ông chồng mà khi còn sống trên dương thế, bị vợ kìm kẹp hà khắc nên chưa được thụ hưởng, đối với nhà ngươi chỉ được lựa chọn một trong bốn nơi mà ngươi sắp được đưa đến, tùy ý nhà ngươi lựa chọn.
Sau đó bọn quỷ sứ dẫn anh ta đến trước ba cánh cửa và yêu cầu chọn một căn phòng để ở mãi mãi.Trong căn phòng đầu tiên, anh ta nhìn thấy người người đứng trong căn phòng với chất bẩn ngập lên đến tận cổ, rùng mình phát nôn, anh ta nói: “Không, cho tôi xem phòng khác”. Trong căn phòng thứ hai, anh chàng thấy nhiều người đang đứng với chất bẩn ngập lên đến mũi, anh ta lại từ chối lần nữa. Quỷ sứ mở cửa căn phòng thứ ba. Tại đây, người người đứng trong chất bẩn ngập đến đầu gối, uống cà phê và ăn bánh, anh ta ngập ngừng nói nói: “Tôi chọn phòng này” dù chưa xem đến phòng số 4. Quỷ Satan đồng ý, nhưng khi anh ta bắt đầu bước vào căn phòng thì Satan hét lên: “Giờ nghỉ uống cà phê đã hết. Tất cả quay đầu xuống đất trở lại vị trí cũ!”. Thất kinh, anh ta khẩn khoản xin Satan được xem phòng số 4. Satan đồng ý với nguyện vọng của anh ta. Khi cánh cửa phòng số 4 được mở ra, anh ta thấy bà vợ của mình đang nằm ngủ trong ấy và cất tiếng ngáy rung giường. Thấy thế vừa nhẹ nhàng đi giật lùi anh ta vừa nói với Satan: “Cho tôi quay lại, ở bất kỳ phòng nào trong ba phòng kia cũng được”.
Nguyễn Tam Hà (dịch) / Truyện vui của Abigail ( Anh ) / Van nghệ CA
Sau khi ra mắt vào cuối tháng 11 năm ngoái, công cụ có tên ChatGPT đã và đang tạo nên cơn sốt trên toàn cầu, trong đó có cả người dùng ở Việt Nam.
Hiểu một cách đơn giản, ChatGPT là một chương trình trí tuệ nhân tạo (AI) tương tác với con người. ChatGPT có thể giao tiếp với con người qua dạng văn bản, thậm chí viết văn, làm thơ hay sáng tác nhạc. Tuy nhiên, chương trình trí tuệ nhân tạo này cũng làm nảy sinh không ít tranh cãi.
“ChatGPT là gì” chính là câu hỏi đầu tiên mà không ít người đặt ra khi trải nghiệm công cụ mới mẻ này. ChatGPT sử dụng thuật toán chọn từ, ghép chữ thành câu dựa trên bài học rút ra từ việc quét hàng tỷ đoạn văn bản trên Internet. ChatGPT có thể tương tác bằng 95 ngôn ngữ. Tuy nhiên, chất lượng văn bản tạo ra giữa các ngôn ngữ rất khác nhau, tùy thuộc vào số lượng dữ liệu mà công cụ này được huấn luyện.
Tiến sĩ Tim Scarfe – Giám đốc kỹ thuật công ty công nghệ Xrai, London, Anh – cho rằng: “Một trong những điểm nổi bật của chatGPT là khả năng học theo ngữ cảnh. Ví dụ, bạn yêu cầu công cụ này viết ra các khổ thơ nguyên bản của Shakespear, sau đó công cụ có khả năng sáng tác các bài thơ mới theo phong cách của Shakespear”.
Đầu tháng 1 vừa qua, nhiều trường trung học và Đại học tại Mỹ thông báo cấm học sinh sinh viên sử dụng ChatGPT vì lo ngại bị lạm dụng để làm hộ bài tập. Trong khi có nguy cơ bị sử dụng để gian lận, nhiều ý kiến cũng cho rằng, nếu biết sử dụng đúng cách, ChatGPT có thể hữu ích trong nhiều lĩnh vực khác nhau.
Bên cạnh đó, nhiều ý kiến cũng lo ngại về nguy cơ công cụ ngôn ngữ rất mạnh mẽ này có thể bị sử dụng vào mục đích xấu.
Tiến sĩ Trần Việt Hùng – Sáng lập Công ty công nghệ Got It – cho rằng: “Mọi người đang lo lắng rằng chatGPT có thể bị sử dụng để tạo ra tin giả. Ngày trước, những người viết tin giả phải viết từng bài một thì giờ viết bằng máy, có thể viết hàng trăm nghìn bài một lúc. Nó phân phối khắp nơi. Mọi người đọc tin giả nhiều quá và nghĩ là thật. Đó là một nguy cơ hữu hình, có thể thấy ngay lập tức”.
ChatGPT là sản phẩm của Công ty trí tuệ nhân tạo OpenAI, có trụ sở tại San Francisco, Mỹ. Công ty này liên hệ gần với Microsoft. Nhiều nguồn tin cho biết, Microsoft sẽ đầu tư 10 tỷ USD để phát triển chatGPT, tích hợp vào công cụ tìm kiếm Bing của hãng và cạnh tranh với Google.
Tiếp nối thành công của siêu trí tuệ nhân tạo (AI) ChatGPT, phiên bản cao cấp ChatGPT Professional có thu phí sẽ được ra mắt trong thời gian tới
Giới chuyên gia cảnh báo ChatGPT có thể bị lạm dụng trong các hoạt động lừa đảo, tấn công mạng, lan truyền thông tin sai lệch và đạo văn.
ChatGPT sẽ soán ngôi Google?
ChatGPT được Công ty Nghiên cứu trí tuệ nhân tạo OpenAI xây dựng dựa trên nền tảng mô hình xử lý ngôn ngữ GPT-3, có khả năng đối thoại qua lại và “sáng tác” theo yêu cầu người dùng.
Ngày 23-1-2023, Microsoft đã công bố mở rộng quan hệ đối tác với OpenAI và thông báo khoản đầu tư mới diễn ra trong nhiều năm với ngân sách được cho là khoảng 10 tỉ USD trong bối cảnh cuộc đua trí tuệ nhân tạo đang nóng lên. Đáng chú ý, thông báo về việc hợp tác với ChatGPT diễn ra một tuần sau khi Microsoft tuyên bố sa thải 10.000 nhân viên trên toàn cầu.
OpenAI còn có một trong những nhà sáng lập nổi tiếng là tỉ phú công nghệ Elon Musk, người được biết đến chuyên phát triển những dự án tương lai và tầm cỡ vũ trụ bao gồm SpaceX, Tesla và mới đây trở thành chủ nhân mới của Twitter.
OpenAI do tỉ phú Elon Musk và nhà đầu tư Sam Altman đồng sáng lập năm 2015 nhưng ông Musk rời khỏi ban quản trị vào năm 2018. Microsoft là một trong những tập đoàn đầu tiên rót tiền vào công ty này, với số vốn là 1 tỉ USD hồi năm 2019.
Microsoft sẽ sớm kết hợp ChatGPT với Bing, công cụ tìm kiếm cạnh tranh với Google. Công cụ tìm kiếm này có thể phản ứng với người dùng internet một cách tốt hơn, thay vì hiển thị một danh sách các liên kết. Theo Forbes, OpenAI gần đây tiết lộ sẽ ra mắt phiên bản cao cấp – dĩ nhiên có thu phí – của ChatGPT là “ChatGPT Professional” với tính năng phản hồi nhanh hơn và không giới hạn số lần hỏi. Mức phí cụ thể vẫn chưa được công bố.
Ông Sam Altman, cũng là giám đốc điều hành OpenAI, cho biết ông thực sự sốc khi ChatGPT quá phổ biến. Ông Altman cho rằng ChatGPT đang trong hành trình phổ cập với cộng đồng, giống bất kỳ AI nào khác, nó gây tranh cãi và không loại trừ nguy cơ bị lạm dụng.
Một số chuyên gia cảnh báo ChatGPT có thể bị lạm dụng cho mục đích lừa đảo, tấn công mạng, lan truyền thông tin sai lệch và đạo văn Ảnh: Reuters
Thông minh như ChatGPT
Không chỉ vượt qua các bài thi cấp phép y tế Mỹ, ChatGPT tiếp tục khẳng định sự thông minh của mình khi vượt qua kỳ thi MBA của Trường Kinh doanh Wharton thuộc Trường ĐH Pennsylvania.
Theo một nghiên cứu mới đây của GS Christian Terwiesch tại Trường Wharton, ChatGPT có thể vượt qua kỳ thi cuối kỳ cho chương trình thạc sĩ quản trị kinh doanh (MBA) của trường với số điểm từ B- đến B.
GS Terwiesch cho hay điểm số của chatbot GPT-3 điều khiển bằng trí tuệ nhân tạo này cho thấy khả năng đáng chú ý của nó trong việc tự động hóa một số kỹ năng của những người lao động tri thức được trả lương cao nói chung và đặc biệt là những lao động tri thức trong các công việc vốn dành cho những người tốt nghiệp MBA như các nhà phân tích, quản lý và tư vấn. Ông cũng kết luận rằng ChatGPT cũng rất giỏi trong việc sửa đổi câu trả lời của nó theo gợi ý của con người.
Theo đài NBC, phát hiện của GS Terwiesch được công bố khi các nhà giáo dục ngày càng lo ngại rằng các chatbot bằng trí thông minh nhân tạo có thể giúp sinh viên gian lận. Mặc dù chatbot – một trong những hệ thống phản hồi tự động – không phải là một công nghệ mới nhưng ChatGPT đã bùng nổ trên mạng xã hội vào cuối năm 2022.
Đầu tháng này, cơ quan giáo dục TP New York đã công bố lệnh cấm ChatGPT khỏi các thiết bị và mạng của trường học. Phần lớn cuộc tranh luận tập trung vào cách đối thoại của ChatGPT và lối trả lời mạch lạc theo chủ đề, điều này gây khó khăn trong việc phân biệt đối tượng trả lời là AI hay con người.
Các chuyên gia làm việc trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo và giáo dục cũng thừa nhận rằng chatbot như ChatGPT có thể gây bất lợi cho nền giáo dục trong tương lai.
Tuy nhiên, trong các cuộc phỏng vấn gần đây, một số nhà giáo dục và chuyên gia vẫn chưa quan tâm nhiều đến vấn đề này. Ông Andrew Karolyi, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Kinh doanh SC Johnson thuộc Trường ĐH Cornell (Mỹ), nói với Financial Times rằng ChatGPT sẽ ngày càng hoàn thiện và các nhà quản lý và trường đại học cần đầu tư vào chatbot này để phát triển giáo dục.
Đồng quan điểm, GS Terwiesch cho rằng có cách để kết hợp giữa giáo dục và AI để nâng cao khả năng học tập cho sinh viên. Dù vậy, một số chuyên gia cũng cảnh báo ChatGPT có thể bị lạm dụng cho mục đích như lừa đảo, tấn công mạng, lan truyền thông tin sai lệch và tiếp tay cho đạo văn.
Cuộc cạnh tranh chatbot
Những gã khổng lồ công nghệ như Tập đoàn Alphabet, công ty mẹ của Google và Amazon đã đầu tư hàng tỉ USD vào lĩnh vực nghiên cứu liên quan đến AI. Alphabet gần đây tiết lộ đã sa thải 12.000 nhân viên trên toàn cầu và chuyển trọng tâm sang AI. Ban quản lý của Google thậm chí còn phát “báo động đỏ” vì có những lo ngại rằng chatbot như ChatGPT có thể thay thế các công cụ tìm kiếm của họ.
Quốc gia đắt đỏ nhất thế giới hầu như không sản xuất thực phẩm hoặc hàng tiêu dùng và hoàn toàn phụ thuộc vào hàng hóa được vận chuyển đến, thường là từ Mỹ.
Nếu bạn đang có ý định đặt chân đến một vùng đất mới trong năm 2023, hãy xem qua danh sách dưới đây trước khi thực hiện, bởi sự đắt đỏ của những quốc gia này có thể khiến bạn phải suy nghĩ lại.
Website Numbeo đã thống kê danh sách 10 quốc gia đắt đỏ nhất thế giới dựa trên các chi phí sinh hoạt, bao gồm hàng tạp hóa, nhà hàng, phương tiện đi lại, Internet và tiện ích, nhưng không bao gồm tiền thuê nhà.
Numbeo lấy thành phố New York của Mỹ làm chuẩn với 100 điểm và tính ra chỉ số chi phí sinh hoạt của các quốc gia và thành phố. Các quốc gia đạt điểm dưới 100 sẽ có mức sống rẻ hơn so với New York và các quốc gia có điểm trên 100 thì đắt hơn.
Dưới đây là top 10 quốc gia có chỉ số chi phí sinh hoạt cao nhất thế giới năm 2023 theo dữ liệu mới nhất của Numbeo:
10. Đan Mạch
Điểm chỉ số: 78,6
Đan Mạch là một trong những quốc gia giàu nhất thế giới và không dành cho những người muốn sống một “cuộc đời bình dị”. Giá nhà hàng ở đây được xếp vào top cao nhất trên thế giới. Đặc biệt, Copenhagen – thủ đô của Đan Mạch là một trong những thành phố đắt đỏ nhất thế giới. Cuộc sống bên ngoài thủ đô không đắt bằng nhưng cùng không rẻ hơn là mấy. Tuy nhiên, chi phí đắt đỏ cũng đi đôi với một cuộc sống chất lượng cao nếu bạn muốn có một trải nghiệm sống đáng mơ ước tại nơi này.
9. Jersey
Điểm chỉ số: 80,0
Jersey là một quốc gia nằm ở Châu Âu. Với điểm chỉ số chi phí sinh hoạt là 80,0, Jersey đứng thứ 9 trong số 10 quốc gia đắt đỏ nhất thế giới để sinh sống vào năm 2023. Jersey có sản lượng kinh tế bình quân đầu người cao tính theo sức mua tương đương, vượt xa tất cả các nền kinh tế phát triển lớn trên thế giới. Tổng thu nhập quốc dân năm 2009 là 3,7 tỷ bảng Anh. Tuy nhiên, đó không phải là dấu hiệu cho thấy sức mua của mỗi cư dân và mức sống thực tế ở Jersey có thể so sánh với mức sống ở Vương quốc Anh bên ngoài trung tâm London.
8. Iceland
Điểm chỉ số: 83,3
Quốc đảo Bắc Âu này đứng thứ 8 trong danh sách 10 quốc gia đáng sống nhất thế giới năm 2023 với số điểm chỉ số 83.3. Nơi đây từ lâu đã là điểm đến nổi tiếng của các blogger du lịch thế hệ trẻ và những người yêu thiên nhiên trong những năm gần đây. Iceland có các quy định nghiêm ngặt khi nhập khẩu hàng hóa nước ngoài, dẫn đến giá hàng hóa ở nước này thuộc hàng cao nhất thế giới.
7. Singapore
Điểm chỉ số: 85,9
Quốc đảo Singapore là điểm quy tụ tự nhiên của các đường hàng hải tại Đông Nam Á. Vai trò là một thương cảng nhộn nhịp khiến nước này trở thành quốc gia có chi phí sinh hoạt đắt đỏ thứ 7 trên thế giới vào năm 2023. Việc chăm sóc trẻ em ở Singapore cũng là một trong những dịch vụ đắt đỏ nhất trên thế giới, tiêu tốn của một gia đình trung bình khoảng 18.000 USD mỗi năm.
Singapore có nền kinh tế thị trường phát triển cao. Quốc đảo này là một trong bốn con hổ châu Á và dẫn đầu các nước khác về tổng sản phẩm quốc nội (GDP) bình quân đầu người.
6. Na Uy
Điểm chỉ số: 88,6
Na Uy đứng thứ 6 trong danh sách này với tư cách là quốc gia đắt đỏ nhất để sống trong số các quốc gia Scandinavia. Na Uy có thuế suất VAT cao – 25% – khiến hầu hết các chi phí hàng ngày của người dân nơi này tăng lên. Trong khi thực phẩm có mức thuế thấp hơn chỉ 15%, nhưng vẫn được coi là cực kỳ đắt đỏ. Thêm vào đó, Na Uy là nơi đắt thứ ba trên thế giới khi mua hàng tạp hóa.
5. Barbados
Điểm chỉ số chi phí sinh hoạt: 88,8
Sống ở Barbados phải đối mặt với những thách thức về nhập khẩu. Đó cũng là lý do khiến quốc đảo này trở thành một trong những nơi đắt đỏ nhất hành tinh. Barbados là quốc gia giàu thứ 52 trên thế giới về GDP bình quân đầu người. Đất nước này có một nền kinh tế hỗn hợp phát triển tốt, và mức sống khá cao. Theo Ngân hàng Thế giới, Barbados là một trong 83 nền kinh tế có thu nhập cao trên thế giới. Giáo dục là mặt được quốc gia này coi trọng và rót rất nhiều tiền vào hệ thống này. Do đó, đảo quốc này cũng có tỷ lệ người biết chữ cao nhất thế giới, lên tới 99,6%.
4. Bahamas
Điểm chỉ số: 90,9
Bahamas là một quốc gia được tạo thành từ hơn 700 hòn đảo với diện tích là 470.000 km2. Hầu hết hàng hóa ở Bahamas phải được nhập khẩu, đây là một yếu tố khiến chi phí sinh hoạt tại quốc gia này lọt top những quốc gia đắt đỏ nhất thế giới.
Hơn nữa, xét về GDP bình quân đầu người, Bahamas là một trong những quốc gia giàu nhất ở châu Mỹ. Tiền tệ (đồng đô la Bahamian) ở quốc gia này được chốt tỷ giá 1-1 với đồng đô la Mỹ. Giá cả ở Bahamas cao một phần do thị trường nhà ở cạnh tranh và thuế nhập khẩu cao.
3. Quần đảo Cayman
Điểm chỉ số: 103.4
Quần đảo Cayman là một lãnh thổ hải ngoại của Anh tự trị ở phía tây biển Caribbean. Đây là một trung tâm nổi tiếng thế giới về dịch vụ tài chính. Quần đảo Cayman nổi tiếng là nơi đặt trụ sở của nhiều công ty nổi tiếng nước ngoài. Đến đây, khách du lịch sẽ phải tiêu không ít tiền cho đồ ăn và thức uống. Một bữa ăn ngoài cơ bản sẽ tiêu tốn ít nhất 20-30 USD trong khi cà phê có giá khoảng 7 USD/ly.
2. Thụy Sĩ
Điểm chỉ số: 114,2
Không có gì ngạc nhiên khi Thụy Sĩ đứng thứ 2 trong danh sách những quốc gia có chi phí sống đắt đỏ nhất thế giới. Cả Geneva và Zurich của Thụy Sĩ đều nằm trong số 10 thành phố đắt đỏ nhất thế giới.
Ở Thuỵ Sỹ, thực phẩm, đồ uống, khách sạn, nhà ở, nhà hàng, hay bảo hiểm y tế… đều đặc biệt đắt đỏ. Chi phí cho các nhà hàng và cửa hàng tạp hóa cao ngất ngưởng, thậm chí là đắt hơn bất kỳ quốc gia nào trên thế giới. Do vậy, đối với nhiều khách du lịch nước ngoài, giá cả khiến nhiều người e dè khi mua sắm. Thụy Sĩ có một nền kinh tế ổn định, thịnh vượng và công nghệ cao. Ngoài ra, đây là nền kinh tế lớn thứ hai mươi trên thế giới tính theo GDP danh nghĩa và lớn thứ ba mươi tám tính theo sức mua tương đương.
1. Bermuda
Điểm chỉ số chi phí sinh hoạt: 141,8
Bermuda đã trở thành quốc gia đắt đỏ nhất thế giới để sinh sống vào năm 2023. Đây là quốc đảo thuộc khối thịnh vượng chung UK, nổi tiếng với những bãi biển trải dài với màu nước ngọc lam tuyệt đẹp. Thủ đô Hamilton cũng được đánh giá là một trong những thành phố đắt nhất hành tinh.
Giống nhiều quốc đảo khác, Bermuda hầu như không sản xuất thực phẩm hoặc hàng tiêu dùng và hoàn toàn phụ thuộc vào hàng hóa được vận chuyển đến, thường là từ Mỹ. Do đó, đây là quốc gia có chi phí mua hàng tạp hóa cao nhất trên thế giới.
Hơn nữa, thuế nhập khẩu ở Bermuda cao ngất, dẫn đến mọi thứ từ thực phẩm đến nhiên liệu cũng có giá trị bán lẻ cao. Trên thực tế, thuế nhập khẩu là nguồn thu lớn thứ hai của chính phủ sau thuế trả lương. Du lịch chính là ngành công nghiệp lớn thứ hai của Bermuda, với hơn nửa triệu du khách hàng năm, hơn 80% trong số đó đến từ Hoa Kỳ. Các nguồn khách quan trọng khác là từ Canada và Vương quốc Anh.
Theo dữ liệu của World Bank, trong năm 2021, top 10 quốc gia có quy mô GDP theo giá hiện hành lớn nhất thế giới gồm: Mỹ (23,3 nghìn tỷ USD); Trung Quốc (17,7 nghìn tỷ USD); Nhật Bản (4,9 nghìn tỷ USD), Đức (4,2 nghìn tỷ USD); Ấn Độ (3,17 nghìn tỷ USD); Anh (3,13 nghìn tỷ USD); Pháp (2,9 nghìn tỷ USD); Ý (2,1 nghìn tỷ USD); Canada (1,9 nghìn tỷ USD; Hàn Quốc (1,8 nghìn tỷ USD).
(Theo Numbeo; Infos10.com) / Ánh Lê / Nhịp sống thị trường
Cuộc chiến của Nga ở Ukraine có ý nghĩa như thế nào đối với nền kinh tế thế giới?
Trong ba tuần qua, nền kinh tế Nga đã phải liêu xiêu vì các lệnh trừng phạt. Ngay sau khi Điện Kremlin xâm lược Ukraine, phương Tây bắt đầu đóng băng tài sản của những cá nhân giàu có thân cận với Tổng thống Nga Vladimir Putin, cấm các chuyến bay của Nga vào không phận phương Tây, và hạn chế khả năng tiếp cận công nghệ nước ngoài của nền kinh tế Nga. Đáng chú ý nhất, Mỹ và các đồng minh đã phong tỏa tài sản dự trữ của Ngân hàng Trung ương Nga, loại nước này khỏi không chỉ hệ thống thanh toán tài chính SWIFT, mà còn cả các thể chế cơ bản của tài chính quốc tế, bao gồm tất cả các ngân hàng nước ngoài và Quỹ Tiền tệ Quốc tế. Kết quả là, giá trị của đồng rúp sụt giảm, tình trạng thiếu hụt gia tăng khắp các bộ phận của nền kinh tế Nga, và chính phủ nước này dường như sắp vỡ nợ trái phiếu ngoại tệ. Dư luận – và nỗi sợ bị ảnh hưởng lây từ lệnh trừng phạt– đã buộc các doanh nghiệp phương Tây ồ ạt rời Nga. Chẳng bao lâu nữa, Nga sẽ không thể sản xuất các nhu yếu phẩm, cho quốc phòng lẫn tiêu dùng, vì nước này thiếu các thành phần đầu vào thiết yếu.
Phản ứng của thế giới dân chủ đối với hành động xâm lược và tội ác chiến tranh của Moscow là đúng đắn, cả về mặt đạo đức và an ninh quốc gia. Điều đó quan trọng hơn hiệu quả kinh tế. Nhưng những hành động này quả thật mang lại hậu quả kinh tế tiêu cực, vượt xa sự sụp đổ tài chính của Nga; chúng sẽ kéo dài và chẳng mấy tốt đẹp. Trong 20 năm qua, có hai xu hướng đã và đang làm xói mòn toàn cầu hóa, trên hành trình được cho là không ngừng nghỉ của nó. Thứ nhất, những người theo chủ nghĩa dân túy và chủ nghĩa dân tộc đã dựng lên các rào cản đối với thương mại tự do, đầu tư, nhập cư, và sự lan truyền các ý tưởng – đặc biệt là ở Mỹ. Thứ hai, việc Bắc Kinh thách thức hệ thống kinh tế quốc tế dựa trên luật lệ và các thỏa thuận an ninh lâu đời ở châu Á đã khuyến khích phương Tây dựng lên nhiều rào cản ngăn không cho kinh tế Trung Quốc hội nhập. Cuộc xâm lược của Nga và các lệnh trừng phạt sau đó sẽ làm cho tình trạng xói mòn này thậm chí còn tồi tệ hơn.
Có nhiều lý do để giải thích cho điều đó. Đầu tiên, Trung Quốc đang cố gắng hướng đến một phản ứng không mang tính đối đầu đối với cuộc xâm lược của Nga. Cả hệ thống tài chính và nền kinh tế thực của Trung Quốc đều đang tuân theo các lệnh trừng phạt, vì khả năng bị trả đũa kinh tế nếu nước này tài trợ hoặc tiếp tế cho Nga, chưa nói đến việc cứu giúp Moscow thoát khỏi trừng phạt. Nếu Trung Quốc không tham gia đầy đủ việc phong tỏa nền kinh tế Nga, các chính sách chống Trung Quốc ở phương Tây sẽ càng gia tăng, làm giảm khả năng hội nhập kinh tế của nước này.
Thứ đến, các quốc gia e ngại trở thành đối tượng bị ảnh hưởng bởi sức mạnh kinh tế của Washington, nhất là giờ đây Mỹ tái thể sức mạnh của họ. Hiện tại, các hành động kinh tế của Mỹ là chính đáng, và có rất ít rủi ro rằng các nước không xâm lược Ukraine sẽ đi ngược lại các chính sách của Mỹ. Nhưng trong lần tới, Mỹ vẫn có thể ích kỷ hơn hoặc thất thường hơn.
Cuối cùng, thiệt hại do các biện pháp trừng phạt lên nền kinh tế Nga, và các chi phí đáng kể cho Trung Âu nếu bị Nga đáp trả bằng cách cắt đứt quyền tiếp cận khí đốt tự nhiên và dầu mỏ của nước này, có thể khiến các chính phủ chuyển sang theo đuổi chính sách tự lực cánh sinh, và chủ động giảm kết nối với nền kinh tế toàn cầu. Trớ trêu thay, đây là hành động tự chuốc lấy thất bại. Chính sự xuống dốc nhanh chóng của nền kinh tế Nga hiện nay đã cho thấy tình cảnh khó khăn của các quốc gia nếu không có sự phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế, ngay cả khi họ đã cố gắng giảm thiểu tính dễ bị tổn thương của mình. Ngoài ra, những nỗ lực của Nga nhằm trở nên độc lập về kinh tế trên thực tế lại khiến nước này có nhiều khả năng bị trừng phạt hơn, vì phương Tây không còn nhiều thứ để mất nếu áp đặt các lệnh trừng phạt. Nhưng điều đó sẽ không ngăn được nhiều chính phủ cố gắng rút lui về những góc riêng, tìm cách tự bảo vệ mình bằng cách thoái lui khỏi nền kinh tế toàn cầu.
Tất nhiên, từ nhiều năm qua, giới chuyên gia đã kêu gào về sự chia tách này, và các quốc gia nhỏ hơn – những nước đang cố gắng tự cô lập mình – sẽ không thể thành công. Nhưng giờ đây, có vẻ như nền kinh tế thế giới thực sự sẽ chia thành hai khối – một khối xoay quanh Trung Quốc và khối còn lại xoay quanh Mỹ, với phần lớn nhưng không phải toàn bộ Liên minh Châu Âu chọn đứng về phía Mỹ – mỗi khối đều cố gắng tự tách mình ra khỏi khối bên kia và sau đó giảm bớt ảnh hưởng của khối đó. Hậu quả kinh tế đối với thế giới sẽ vô cùng to lớn, và các nhà hoạch định chính sách cần phải nhận ra và tìm cách bù đắp lại các xu hướng đó càng nhiều càng tốt.
Hệ thống đồng đô la sẽ tiếp tục đứng vững
Sau tất cả các cuộc thảo luận về “vũ khí hóa tài chính”, sở dĩ các biện pháp trừng phạt được áp dụng chống lại Nga có hiệu quả, là bởi vì liên minh quốc tế đã áp đặt chúng trên diện rộng, với các cam kết chắc chắn. Chẳng hạn, việc phong tỏa nguồn dự trữ của Ngân hàng Trung ương Nga sẽ chỉ có tác dụng nếu phần lớn hệ thống tài chính trên thế giới đồng ý với quyết định phong tỏa. Vấn đề nằm ở liên minh, không phải ở khía cạnh tài chính. Vì liên minh chống Nga gồm tất cả các thể chế tài chính lớn, chỉ trừ các ngân hàng Trung Quốc – và vì các ngân hàng Trung Quốc cũng không muốn bị tách khỏi hệ thống đó – nên các lệnh trừng phạt tài chính sẽ không dẫn đến bất kỳ thay đổi cơ bản nào trong trật tự tài chính hoặc tiền tệ của thế giới.
Các nền kinh tế cảm thấy bị đe dọa bởi Washington hiện đã có động lực để chuyển dự trữ của họ ra khỏi các cơ sở tại Mỹ. Về mặt lý thuyết, đây cũng là bài kiểm tra xem liệu Washington có đang lạm dụng quyền lực tài chính hay không. Nếu Mỹ trừng phạt quá thường xuyên, nước này có thể thúc đẩy các quốc gia khác tìm lựa chọn thay thế tốt hơn cho đồng đô la, và hệ thống thanh toán xoay quanh nó. Về lâu dài, nền kinh tế thế giới bị chia rẽ dưới sự đe dọa của các lệnh trừng phạt có thể đi theo xu hướng ấy. Nhưng trong khi điều đó chưa diễn ra, nước Nga đang chứng minh cho chúng ta thấy rằng: việc đa dạng hóa sang đồng euro, nhân dân tệ, và thậm chí vàng sẽ chẳng giúp ích gì cho các quốc gia, nếu những người chơi khác trên thị trường vẫn sợ bị loại khỏi hệ thống đồng đô la, bởi khi đó, sẽ chẳng còn ai khác để họ bán số dự trữ ngoại hối của mình. Các loại tiền điện tử cũng sẽ phải quyết định xem liệu chúng có nên ủng hộ làn sóng trừng phạt, và theo đó mất đi một số người dùng (những người coi tiền điện tử như nơi trú ẩn an toàn), hay chúng sẽ tạo điều kiện cho các nỗ lực né tránh trừng phạt, và trong trường hợp đó, chấp nhận khả năng bị các chính phủ cấm hoặc loại trừ.
Đồng nhân dân tệ của Trung Quốc sẽ phải chật vật lắm mới trở thành giải pháp thay thế chính cho đồng đô la, ngay cả với các nền kinh tế thuộc khối của Bắc Kinh. Chừng nào Trung Quốc còn ngăn cản người dân tự do đưa tài sản ra khỏi hệ thống tài chính trong nước của họ, các nhà đầu tư và thậm chí cả các ngân hàng trung ương sử dụng đồng nhân dân tệ chỉ đơn giản là đang đánh đổi những lời đe dọa trừng phạt bởi Washington bằng những lời đe dọa trừng phạt bởi Bắc Kinh. Trung Quốc có thể giải quyết vấn đề này bằng cách cho phép đồng nhân dân tệ được tự do chuyển đổi, thay vì bị kiểm soát chặt chẽ. Nhưng nếu điều đó xảy ra, giá trị của đồng nhân dân tệ có thể sẽ giảm mạnh suốt một thời gian dài, như đã xảy ra trong hai năm 2015-2016, khi Trung Quốc tạm thời tự do hóa tài khoản vốn của mình, vì hàng tỷ người giữ tiền tiết kiệm ở Trung Quốc đã tuyệt vọng cố gắng đa dạng hóa danh mục đầu tư bằng cách chuyển tài sản của họ đi nơi khác, để theo đuổi lợi nhuận cao hơn. Tất nhiên, nhân dân tệ vẫn có thể trở thành đồng tiền dự trữ cho các nền kinh tế nhỏ nơi Trung Quốc thống trị và cho các quốc gia bị bài xích – những nước thực ra không còn lựa chọn nào khác. Tuy nhiên, hành động đó chẳng giúp được gì nhiều cho việc đa dạng hóa đầu tư, hoặc tạo ra lợi nhuận cho các khoản tiết kiệm của Trung Quốc. Nó thậm chí còn có thể phản tác dụng khi gắn hệ thống tài chính của Trung Quốc với sự bất ổn tài chính của các quốc gia khác.
Điều đó không có nghĩa là sẽ không có gì thay đổi về mặt tài chính. Khi chia rẽ kinh tế càng trở nên sâu sắc bởi chia rẽ quyền lực cứng, các chính phủ sẽ càng gắn hệ thống tài chính của họ với nhà bảo trợ quân sự chính của họ. Tỷ giá hối đoái cố định có xu hướng theo sau các liên minh quân sự (như tôi đã lập luận hồi năm 2008). Thế giới đã chứng kiến điều này ở khắp Châu Phi, Mỹ Latinh, và Nam Á trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, khi các chính phủ thay đổi đồng tiền mục tiêu trong tỷ giá hối đoái cố định của mình sau khi quyết định liên kết với Liên Xô hay Mỹ. Dù điều đó có nghĩa là, trên thực tế, sẽ có một số nước gia nhập hoặc thoát khỏi khu vực đồng đô la, nhưng nó không tạo ra một loại tiền tệ thay thế thực sự hấp dẫn.
Sụp đổ
Do đó, cuộc xâm lược Ukraine và các lệnh trừng phạt sẽ không dẫn đến những thay đổi tài chính lớn đối với nền kinh tế toàn cầu. Nhưng chúng sẽ đẩy nhanh tốc độ xói mòn của toàn cầu hóa – vốn đang diễn ra – một quá trình sẽ có những tác động rộng khắp. Giữa bối cảnh kết nối kinh tế lỏng lẻo hơn, thế giới sẽ chứng kiến xu hướng tăng trưởng thấp hơn và đổi mới ít hơn. Các công ty và ngành công nghiệp đang hiện diện trong nước sẽ có nhiều lợi thế hơn trong việc yêu cầu các biện pháp bảo hộ đặc biệt. Nhìn chung, lợi nhuận thực tế từ đầu tư của các hộ gia đình và các tập đoàn sẽ giảm xuống.
Để hiểu lý do tại sao lại như vậy, hãy xem xét điều có thể xảy ra với chuỗi cung ứng. Hiện tại, hầu hết các công ty công nghiệp và nhà bán lẻ đều có nguồn cung cấp của từng nguyên liệu đầu vào hoặc từng bước quan trọng trong quy trình sản xuất đến từ một hoặc một số nơi riêng biệt nhất định. Có một logic kinh tế mạnh mẽ dẫn đến việc thiết lập chuỗi cung ứng toàn cầu theo cách này, với tương đối ít sự dư thừa: phương pháp này không chỉ giúp tiết kiệm chi phí bằng cách khuyến khích các công ty và nhà máy chuyên môn hóa, nó còn giúp tăng quy mô sản xuất và mang lại lợi thế về tiếp thị và thông tin địa phương. Tuy nhiên, xét đến thực tế địa chính trị và tình hình đại dịch hiện nay, các chuỗi cung ứng toàn cầu này có thể không còn đáng để các nước phải chịu rủi ro, nếu chúng dựa vào các điểm nghẽn cụ thể, nhất là ở các quốc gia bất ổn chính trị hoặc không đáng tin cậy. Các công ty đa quốc gia, với sự khuyến khích từ chính phủ, sẽ bảo vệ bản thân bằng cách xây dựng các chuỗi cung ứng dự phòng ở những địa điểm an toàn hơn. Giống như bất kỳ hình thức bảo hiểm nào khác, hành động này bảo vệ công ty khỏi một số rủi ro bất lợi, nhưng nó là một loại chi phí trực tiếp, không mang lại lợi nhuận kinh tế ngay lập tức.
Trong khi đó, nếu các công ty của Trung Quốc và Mỹ không còn phải đối mặt với sự cạnh tranh lẫn nhau (hoặc cạnh tranh từ các công ty bên ngoài khối kinh tế của chúng), nhiều khả năng chúng sẽ hoạt động kém hiệu quả hơn, và người tiêu dùng sẽ chẳng còn nhận được các sản phẩm đa dạng và đáng tin cậy nhiều như hiện tại. Khi người tiêu dùng là chính phủ, các doanh nghiệp được bảo hộ trong nước thậm chí càng dễ rơi vào lãng phí và gian lận hơn, vì hợp đồng chính phủ thường có ít cạnh tranh hơn. Chỉ cần thêm vào lý lẽ của chủ nghĩa dân tộc, và nỗi sợ hãi về các mối đe dọa an ninh quốc gia, thế là các công ty như vậy sẽ dễ dàng khoác lên tấm áo lòng yêu nước và tìm đến các ngân hàng, thừa biết rằng chúng quá lớn để thất bại về mặt chính trị. Việc các nền kinh tế đóng cửa dễ xảy ra tham nhũng hơn cũng là có lý do.
Các nhà phân tích đã có thể thấy điều này xuất hiện trong các cam kết ‘yêu nước’ của Tổng thống Joe Biden và cựu Tổng thống Donald Trump về sản xuất “thuê trong” (onshoring manufacturing) – tức tái định vị các chuỗi cung ứng sản xuất hàng hóa của Mỹ, để chúng diễn ra ngay tại đất Mỹ. Họ đang sử dụng an ninh quốc gia và niềm tự hào dân tộc để biện minh cho các chính sách làm thiệt hại cho an ninh quốc phòng lẫn hơn 85% công nhân Mỹ không làm việc trong ngành công nghiệp nặng. Việc tôn sùng sản xuất trong nước thay vì thúc đẩy trao đổi dịch vụ và xây dựng mạng lưới thương mại xuyên biên giới là điều đặc biệt trớ trêu, vì chính những lĩnh vực như dịch vụ mới mang lại lợi thế cho phương Tây so với Nga trong việc thực hiện hiệu quả các biện pháp trừng phạt, và cũng là điều đã ngăn cản các doanh nghiệp Trung Quốc cứu Nga.
Tương tự, sự xói mòn của toàn cầu hóa sẽ gây ra những hậu quả tiêu cực cho công nghệ. Đổi mới diễn ra nhanh hơn và phổ biến hơn khi các tài năng khoa học toàn cầu được gắn kết với nhau, có thể trao đổi ý kiến và chia sẻ bằng chứng chứng minh, hoặc bác bỏ, các khái niệm. Nhưng có một lý do thuyết phục về mặt chính trị khiến các quốc gia cố gắng đảm bảo rằng chỉ các đồng minh mới có quyền tiếp cận công nghệ của họ, ngay cả khi các hạn chế không liên quan rõ ràng đến quân sự. Kết quả có thể sẽ là sự suy giảm trong đổi mới, khi các cơ quan nghiên cứu của Mỹ và phương Tây mất đi nhiều sinh viên và nhà khoa học tài năng người Trung Quốc và Nga.
Sự xói mòn ngày càng mạnh mẽ của toàn cầu hóa sẽ ngày càng làm giảm lợi nhuận tư bản trong nền kinh tế thế giới, và điều này sẽ xảy ra ở cả hai phía của chia rẽ kinh tế. Số nơi mọi người có thể đầu tư tiền tiết kiệm của mình sẽ ít đi, làm giảm phạm vi đa dạng hóa, và giảm mức lợi nhuận trung bình. Nỗi sợ hãi và chủ nghĩa dân tộc có thể sẽ làm tăng mong muốn của mọi người trong việc giữ các khoản đầu tư an toàn hơn tại quê nhà, vào chính phủ, hoặc các phương tiện được bảo trợ công khai. Các chính phủ cũng sẽ kết hợp lập luận về an ninh quốc gia với các biện pháp ổn định tài khóa và tài chính được thiết kế để khuyến khích đầu tư mạnh mẽ vào trái phiếu chính phủ nước mình, giống như họ thường làm trong thời kỳ chiến tranh.
Kết nối trong nội bộ châu lục
Sự chia rẽ ngày càng tăng trên toàn cầu đem lại một tác dụng phụ kinh tế có lợi: Liên minh châu Âu đang được thúc đẩy để thống nhất các chính sách kinh tế của mình nhiều hơn. Khối này đang nỗ lực tập hợp các nguồn lực chung để chia sẻ gánh nặng tài chính gây ra bởi dòng người tị nạn Ukraine ồ ạt đổ vào Ba Lan và các thành viên Đông Âu khác. Trái phiếu chung châu Âu đang được phát hành để chi trả cho các biện pháp này, thay vì các khoản nợ của từng quốc gia thành viên.
Trong tương lai, Liên minh châu Âu hoặc khu vực đồng euro có thể phát hành thêm trái phiếu chung châu Âu, và điều này sẽ giúp ích nhiều hơn cho nền kinh tế toàn cầu. Cuộc xâm lược của Nga đã củng cố thực tế rằng chúng ta đang sống trong một thế giới có lợi nhuận thấp, và nhiều nhà đầu tư đề cao sự an toàn. Bằng cách tạo ra nhiều tài sản an toàn hơn cho họ, EU và khu vực đồng euro có thể thu về nhiều khoản tiết kiệm tránh rủi ro, cải thiện sự ổn định tài chính.
Sự thống nhất mạnh mẽ hơn của EU cũng sẽ tạo ra những cơ hội mới cho tăng trưởng. Dưới sự lãnh đạo của Thủ tướng Đức Olaf Scholz, hầu hết mọi thành viên EU đã cam kết trong nhiều năm tới sẽ tăng chi tiêu quốc phòng, cũng như tăng đầu tư công để giảm nhanh sự phụ thuộc của lục địa này vào nhiên liệu hóa thạch của Nga. Cả hai khoản đầu tư này sẽ là bước đi dài hướng tới chấm dứt việc châu Âu ‘hưởng ké’ Mỹ và Trung Quốc để tăng trưởng; tạo cho nền kinh tế toàn cầu một động cơ khác để giúp cân bằng những thăng trầm của chu kỳ kinh doanh, giúp thế giới ổn định trước những cuộc suy thoái. Chúng cũng sẽ ngăn các nền kinh tế tăng trưởng nhanh hơn trong khối gia tăng nợ nước ngoài, như đã xảy ra khi Đức và các nền kinh tế châu Âu có thặng dư ngân sách xuất khẩu sản phẩm nhưng lại không tiêu dùng nhiều.
Đặc biệt, những sáng kiến này sẽ giúp ích cho chính khu vực đồng euro. Một trong những nguyên nhân chính dẫn tới cuộc khủng hoảng đồng euro một thập niên trước là sự mất cân bằng giữa các nền kinh tế đồng euro do chính sách thắt lưng buộc bụng của Đức. Nếu Đức tăng cầu nội địa, các thành viên Nam Âu của khu vực đồng euro sẽ có thể xử lý một số khoản nợ của họ nhờ tăng xuất khẩu, thay vì phải cắt giảm tiền lương và nhập khẩu để có khả năng trả nợ. Điều này sẽ củng cố khả năng tồn tại lâu dài của đồng euro, cũng như tăng sức hấp dẫn của nó đối với các thành viên mới, tiềm năng ở Đông Âu và các nhà quản lý tiền dự trữ trên toàn thế giới. Một đồng euro ít phải chịu những căng thẳng và lo lắng nội bộ cũng sẽ có giá trị cao hơn, ổn định hơn, do đó sẽ làm giảm căng thẳng thương mại với Mỹ.
Sự thật không mong muốn
Thật không may, cuộc xâm lược của Nga lại không mang lại những tác động tích cực như vậy đối với các nước đang phát triển. Việc tăng giá thực phẩm và năng lượng đã và đang gây tổn hại cho công dân của các quốc gia nghèo hơn, và tác động kinh tế của xói mòn toàn cầu hóa sẽ còn tồi tệ hơn nữa. Nếu các quốc gia có thu nhập thấp hơn buộc phải chọn phe khi quyết định nơi mà họ sẽ nhận viện trợ và đầu tư trực tiếp nước ngoài, thì cơ hội cho khu vực tư nhân của họ sẽ càng thu hẹp. Các công ty ở các quốc gia này sẽ càng phụ thuộc nhiều hơn vào những ‘người gác cổng’ chính phủ trong và ngoài nước. Trong trường hợp Mỹ cùng các quốc gia khác tăng cường sử dụng các biện pháp trừng phạt, các tập đoàn lớn sẽ ít khi đầu tư vào các nền kinh tế này. Các công ty đa quốc gia muốn né tránh chỉ trích từ Mỹ, và vì vậy họ sẽ từ bỏ việc đầu tư vào những nơi mà họ cho là không minh bạch.
Điều đáng buồn nhất là những hành động này xuất hiện ngay sau phản ứng bất bình đẳng của thế giới đối với COVID-19, khi các quốc gia có thu nhập cao đã không cung cấp đủ vắc xin và vật tư y tế cho các quốc gia đang phát triển. Sự xem thường về mặt chính trị đối với phúc lợi của các nhóm dân cư có thu nhập thấp trên toàn cầu đã làm thay đổi các điều kiện kinh tế trên thực tế. Đến lượt mình, các thay đổi đó lại cung cấp một lý do khiến khu vực tư nhân không đầu tư vào các nền kinh tế có thu nhập thấp ấy. Cách duy nhất để thoát khỏi cái vòng luẩn quẩn này là thông qua đầu tư công và đối xử công bằng. Tuy nhiên, sự chia rẽ giữa các nền kinh tế lớn nhiều khả năng làm cho những khoản đầu tư kiểu này vào các nước đang phát triển là không đủ, không đáng tin cậy, và bị giải ngân tùy tiện.
Giúp đỡ các nền kinh tế nghèo không phải là mục tiêu phát triển dài hạn duy nhất đối mặt với rủi ro sau cuộc xâm lược của Nga. Để tồn tại, các xã hội trên toàn thế giới sẽ cần giảm thiểu và thích ứng với biến đổi khí hậu, nhưng vai trò then chốt của Nga và Ukraine trong chuỗi cung cấp năng lượng toàn cầu đã tạo ra những lực lượng mâu thuẫn với nhau, khiến quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch trở nên khó khăn hơn. Đồng thời, các chính trị gia phương Tây đang vừa kêu gọi tránh xa khí thải gây hiệu ứng nhà kính, vừa ủng hộ việc tăng cường khai thác nhiên liệu hóa thạch bên ngoài nước Nga. Các quốc gia muốn ngăn chặn tình trạng tăng giá, cắt giảm thuế năng lượng, và trợ cấp cho các hộ gia đình bị ảnh hưởng vì giá khí đốt cao hơn, nhưng họ cũng muốn khuyến khích mở rộng sản xuất năng lượng xanh và giảm tiêu thụ năng lượng, vốn là những biện pháp đòi hỏi chi phí cao hơn. Sự đánh đổi còn vượt ra ngoài vấn đề biến đổi khí hậu. Các nền dân chủ muốn xây dựng các liên minh xung quanh các giá trị tự do và thị trường tự do hơn, nhưng để cắt giảm chi phí năng lượng, họ sẽ tìm đến các chính phủ chuyên chế như Ả Rập Xê-út và Venezuela, đề nghị chính danh hóa các chế độ này để đổi lấy nguồn cung dầu lớn hơn.
Nền tảng của tất cả những điều này là một sự thật không mong muốn: để làm chậm quá trình tăng nhiệt độ toàn cầu, thế giới cần các hành động quốc tế tập thể, với sự tham gia của cả Trung Quốc. Liên minh các nền dân chủ không thể làm điều đó một mình. Chính phủ Trung Quốc và Mỹ thi thoảng vẫn đạt được tiến bộ chung về các sáng kiến khí hậu, ngay cả khi họ đang xung đột về các vấn đề khác, và cả Chủ tịch Tập Cận Bình lẫn Tổng thống Joe Biden đều thể hiện mình muốn làm điều đó một lần nữa. Nhưng tình hình sẽ trở nên khó khăn hơn khi hai nước rút về với khối kinh tế riêng của mình. Trong khi đó, vì xói mòn toàn cầu hóa làm giảm tốc độ đổi mới, do hạn chế hợp tác nghiên cứu, các nhà khoa học cũng khó lòng tìm được một cỗ máy thần kỳ có thể cứu hành tinh.
Bức tranh toàn cảnh
Việc ngăn chặn sự xói mòn của toàn cầu hóa vốn đã khó, và hành động xâm lược Ukraine của Nga khiến nó càng khó hơn. Trong lúc các chính trị gia ở Mỹ và các nước khác còn đang thêu dệt những câu chuyện sai lệch rằng mở cửa kinh tế có hại cho người lao động, thì cuộc xâm lược của Nga và các lệnh trừng phạt đã đẩy Trung Quốc và Mỹ ra xa nhau hơn.
Tuy nhiên, các nhà hoạch định chính sách không phải là đã hết cách. Các biện pháp trừng phạt tài chính đối với Nga rất hiệu quả, bởi vì chúng được áp đặt bởi một liên minh mạnh mẽ gồm các nền dân chủ có thu nhập cao hơn. Nếu Australia, Nhật Bản, Hàn Quốc, Anh, Mỹ, Liên minh Châu Âu, và các nền kinh tế thị trường quan trọng khác có thể vận dụng chính những nguồn lực mà họ đã sử dụng để trừng phạt Nga vào việc giúp đỡ nền kinh tế, thì họ hoàn toàn có thể ngăn chặn xói mòn – có thể bằng cách khuyến khích Trung Quốc tham gia kết nối.
Để làm được như vậy, giới quan chức phải theo đuổi một loạt các chính sách. Họ có thể bắt đầu bằng cách tạo ra một thị trường chung giữa các nền dân chủ, rộng và sâu nhất hết mức có thể – gồm hàng hóa, dịch vụ, và thậm chí cả cơ hội lao động. Họ phải tạo ra các tiêu chuẩn chung để sàng lọc đầu tư tư nhân xuyên biên giới, vì lý do an ninh quốc gia và nhân quyền. Họ nên tạo ra một sân chơi tương đối công bằng giữa các đồng minh để có thể thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh, điều này sẽ xoa dịu các tác dụng phụ tồi tệ nhất của chủ nghĩa dân tộc về kinh tế: tham nhũng, sự cố thủ của các quan chức đương nhiệm, và lãng phí. Các nhà hoạch định chính sách cũng phải thiết lập một mặt trận đầu tư công bền vững, kéo dài nhiều năm trong liên minh phương Tây, nhằm giảm bớt sự mất cân bằng giữa các nền kinh tế, và nâng cao lợi nhuận tổng thể từ đầu tư.
Các nền dân chủ trên thế giới không thể đảo ngược mọi sự chia rẽ gây xói mòn nền kinh tế toàn cầu xảy ra do hành động xâm lược của Nga và sự ủng hộ ngầm của Trung Quốc. Họ không nên muốn làm như vậy, bởi một số hình thức bạo lực cần phải được đối phó bằng sự cô lập về kinh tế. Nhưng họ vẫn có thể tìm cách bù đắp cho các tổn thất này và giúp hành tinh trở nên ổn định hơn trong quá trình đó.
Adam Posen là Chủ tịch của Viện Kinh tế Quốc tế Peterson.
Anle20's Blog 