Từ khi có căn “homestay giữa đồi hoa giấy” của riêng mình, chị Yến có không gian du lịch, nghỉ dưỡng lý tưởng và nhất là trong thời điểm dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, nơi đây vẫn đảm bảo an toàn cho gia đình nhỏ.
Chị Đào Thị Hải Yến (Yến Magui, 34 tuổi) lớn lên ở thị trấn Madagui, huyện Đạ Huoai, tỉnh Lâm Đồng nhưng hiện sinh sống, làm việc tại TP Dĩ An (Bình Dương).
Vợ chồng chị Yến làm chủ chuỗi 4 cửa hàng trà sữa, bánh ngọt có tiếng ở Bình Dương. Công việc kinh doanh mở rộng nhưng chị Yến thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, áp lực, không có cách nào để giải tỏa.
“Mỗi khi mệt mỏi mình chỉ mong được tạm dừng mọi thứ, cùng chồng và con trở về với ba má, hòa mình vào mảnh đất Madagui quê hương an yên, trong lành”, chị Yến tâm sự.
“Mình từng đi du lịch nhiều nơi, đến nhiều điểm đẹp khác nhau nhưng chẳng nơi đâu mình cảm thấy đẹp, thoải mái bằng mảnh đất quê hương”, chị Yến nói thêm.
Ba năm trước, khi có điều kiện kinh tế ổn định hơn, vợ chồng chị Yến quyết định tìm mua một mảnh đồi 5.500m2 ở Madagui để xây nhà, làm vườn, tạo nên không gian nghỉ dưỡng cho gia đình vào dịp cuối tuần, lễ, tết.
Theo chị Yến, khoảng cách từ Bình Dương hay TP Hồ Chí Minh về Madagui chỉ chừng 150km, khoảng 3 tiếng đi ô tô nên rất thuận lợi di chuyển. “Chỉ cần thích là cả gia đình có thể lên xe đi “du lịch” tại “homestay” gia đình!”, chị Yến cho hay.
Vợ chồng chị Yến tự tạo “homestay” của riêng mình
Từ nhiều năm trước, chị Yến đã yêu hoa giấy. Đi đến đâu gặp hoa giấy, chị cũng ngắm nhìn, ao ước. Khi mua được mảnh đồi ưng ý, ông xã chị Yến “tậu” ngay 2.000 cây giống hoa giấy từ miền Tây mang về Madagui. Anh hy vọng có thể biến ước mơ “được sống giữa đồi hoa giấy” của vợ thành hiện thực.
Yêu hoa giấy nhưng chị Yến vốn không có kinh nghiệm trồng loại hoa này. Ban đầu, cây chết quá nửa, số còn lại thì còi cọc, không lớn nổi trên phần đất toàn sỏi đá. Chị Yến nhìn khu vườn mà vừa thương vừa tiếc.
Vợ chồng chị mày mò lên mạng, vào các nhóm trồng hoa giấy, tham khảo cách trồng hoa không hóa chất của mọi người rồi học hỏi theo.
“Không phụ công chăm sóc của vợ chồng mình và bố mẹ, những cây giống đầu tiên cũng sống, thích nghi được với khí hậu Madagui. Hoa giấy sau khi đã sống được thì việc chăm sóc cũng không quá cầu kì. Khi mình không có ở đồi, bố mẹ sẽ hỗ trợ mình chăm sóc”, chị Yến cho biết.
Ông xã chị Yến cặm cụi chăm sóc từng gốc hoa giấy
Vợ chồng chị Yến cũng đầu tư chi phí cải tạo khu đất, thuê người dọn cỏ, tỉa cành, bón phân…
Năm ngoái, vợ chồng chị bắt đầu xây thêm căn nhà 200m2 trên đỉnh đồi để có không gian sống, nghỉ ngơi tiện lợi trong mỗi chuyến “về quê du lịch”
Anh chị tự lên ý tưởng rồi thuê thợ xây dựng chứ không có người thiết kế hay bản vẽ cầu kì
“Mảnh vườn đồi hoa giấy có ý nghĩa tinh thần rất lớn với hai vợ chồng. Cứ những lúc công việc không suôn sẻ, áp lực đè nặng, mình lại nghĩ đến mảnh đồi. Mảnh đồi cọc cằn như vậy, mình còn có thể phủ sắc hoa thì có việc khó gì mình không vượt qua được”, chị Yến tâm sự.
Từ khi có “homestay hoa giấy” của riêng mình, hễ có thời gian rảnh, anh chị lại lái xe đưa các con về Madagui. Sáng sáng, thay vì thức dậy trong lo toan, chị Yến thảnh thơi pha cốc cà phê, cùng ông xã vừa nhâm nhi vừa ngắm màn sương mờ ngay trước nhà, hít hà không khí trong lành. Khi các con thức giấc, anh chị cùng con tập làm vườn, làm quen thiên nhiên…
“Mình từng quá tham lam công việc để công việc cuốn mình theo. Nhưng giờ đây, mình muốn có những khoảng thời gian sống chậm hơn, thư thả hơn, để cả gia đình cùng tận hưởng cuộc sống”, chị Yến tâm sự.
Buổi sáng, sương phủ mờ ảo khắp đồi hoa giấy trước nhà
Tại ngôi nhà trên đồi hoa giấy, gia đình nhỏ hòa mình vào thiên nhiên, sống cuộc sống giản dị, an yên, bỏ lại sau lưng những bộn bề phố thị
Không gian lãng mạn của ngôi nhà hoa giấy khi lên đèn
Từ khi có căn “homestay giữa đồi hoa giấy” của riêng mình, chị Yến có không gian du lịch, nghỉ dưỡng lý tưởng và nhất là trong thời điểm dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, nơi đây vẫn đảm bảo an toàn cho gia đình nhỏ
Năm 27 tuổi, Michael Dell trở thành CEO trẻ tuổi nhất thế giới khi đưa công ty của mình lọt danh sách Fortune 500.
Năm 12 tuổi, Michael Dell đã kiếm được hai nghìn đôla từ lần đầu kinh doanh những con tem.
Năm 16 tuổi, ông kiếm được 18 nghìn đôla nhờ tiền công tiếp thị cho tòa soạn The Houston Post chỉ trong năm đầu tiên.
Năm 19 tuổi, ông đã kiếm được đến 80 nghìn đôla/tháng nhờ việc nâng cấp máy tính cá nhân cho những người bạn trong khu ký túc xá
Ý tưởng lớn đã biến Dell trở thành nhà sản xuất máy tính cá nhân lớn nhất thế giới thực ra lại là một ý tưởng đơn giản nhưng được thực hiện một cách tuyệt vời. Dell nhận ra rằng ông có thể hạ đáng kể giá thành của một chiếc máy tính cá nhân và cung cấp dịch vụ cao cấp hơn bằng cách trực tiếp bán máy tính cho mọi tầng lớp khách hàng.
Dựa vào ý tưởng đơn giản đó, Dell đã xây dựng nên mô hình kinh doanh mang tính cách mạng. Sau đó, ông đã thay đổi chuỗi cung ứng và tạo ra một phương thức hiệu quả để làm ra chiếc máy tính dựa trên thông số kỹ thuật của từng khách hàng chỉ trong vài giờ sau khi nhận được đơn đặt hàng.
Ông đã thực hiện điều đó bằng cách liên kết chuỗi cung ứng của các nhà sản xuất ra các linh kiện máy tính với quy trình lắp ráp của riêng ông nhằm cắt giảm chi phí và giải quyết triệt để tình trạng hàng tồn kho.
Có thể nói, chính ý tưởng ban đầu và mô hình kinh doanh hỗ trợ cho ý tưởng đó đã biến Dell trở thành một trong những công ty công nghệ thông tin hàng đầu thế giới.
Năm 2004, sau 20 năm giữ chức vụ CEO, Michael Dell đã quyết định trao vị trí này lại cho Kevin B. Rollins, một cựu tư vấn viên của Công ty Bain and Company và là thành viên cấp cao của Dell trong tám năm trước đó. Khi doanh thu công ty vượt qua mức 40 tỷ đôla, Michael Dell chỉ mới 39 tuổi.
Tuy nhiên, trong vòng một năm, tốc độ tăng trưởng của Dell đã chậm lại. Ngay sau đó, Tập đoàn Hewlett- Packard (HP) đã chiếm lại danh hiệu hãng sản xuất máy tính cá nhân lớn nhất thế giới.
Năm 2007, Michael Dell lại nắm giữ chức CEO lần nữa. Ông chia sẻ: “Tôi cảm thấy tình hình của công ty lúc này giống như thời điểm năm 1984 và tôi đang bắt đầu lại từ đầu. Chỉ có điều là lần này tôi có nhiều vốn hơn một chút”.
Từ đó, Dell đã biến đổi từ một công ty chuyên sản xuất máy tính cá nhân trở thành một công ty công nghệ thông tin chuyên kinh doanh dịch vụ, máy chủ, hệ thống lưu trữ và các giải pháp cho trung tâm dữ liệu.
Với nhiều sửa chữa, bổ sung và phát hiện mới, cuốn sách của GS.TS Kiều Thu Hoạch là một công trình khoa học hoàn chỉnh về nữ sĩ bậc nhất của thơ Nôm Việt Nam.
Nhân kỷ niệm 250 năm sinh và 200 năm mất của Bà Chúa thơ Nôm Hồ Xuân Hương, cuốn Thơ Nôm Hồ Xuân Hương của giáo sư, tiến sĩ Kiều Thu Hoạch được Viện Nhân học văn hóa (Liên hiệp các hội Khoa học kỹ thuật Việt Nam) và Nhà Xuất bản Khoa học xã hội đã được tái bản. Với nhiều sửa chữa, bổ sung và phát hiện mới, cuốn sách là một công trình khoa học hoàn chỉnh về nữ sĩ bậc nhất của thơ Nôm Việt Nam.
Từ hơn hai thế kỷ nay, thơ Nôm của Hồ Xuân Hương đã trở nên rất đỗi quen thuộc với người dân Việt Nam. Lời thơ dân dã và trào lộng của bà đã làm nguôi đi nỗi vất vả của những người dân quê. Rồi từ cơ sở những bài thơ được truyền bá rộng trong dân gian, có bài được ra đời và gán cho bà là tác giả.
Cuốn Thơ Nôm Hồ Xuân Hương của giáo sư, tiến sĩ Kiều Thu Hoạch mới tái bản.
Thơ của bà đã nhiều lần được khắc ván in ở Huế (bản kinh), in ở phố Hàng Gai, Hà Nội (bản phường), nhưng để nhận diện chính xác một số bài thơ có phải của bà hay không trong lượng sách đã in gặp rất nhiều khó khăn. Trước thực trạng đó, ngay từ những năm 60 của thế kỷ trước, giáo sư, tiến sĩ Kiều Thu Hoạch, được sự hướng dẫn của các giáo sư bậc thầy, đã tự nguyện dấn thân vào “ma trận” này.
Hơn nửa thế kỷ miệt mài tìm kiếm, đối chiếu, nghiên cứu, bằng cách “nhận diện thơ Nôm Hồ Xuân Hương trực tiếp từ các văn bản chữ Nôm”, ông đã loại trừ được một số bài thơ vốn không rõ xuất xứ mà các bản in Quốc ngữ đã ghi nhận một cách tùy tiện. Đồng thời, ông không tiếp nhận một cách xô bồ những bài có dấu hiệu tồn nghi về văn bản học như các bài: Đánh đu (vốn được chép trong Hồng Đức quốc âm thi tập), Bà Đanh (vốn được ghi ở văn bản Sự tích ông Trạng Quỳnh), Đồng tiền hoẻn (vốn là thơ của Yên Đổ)…
Cùng việc khảo cứu văn bản kỹ lưỡng, giáo sư, tiến sĩ Kiều Thu Hoạch còn đề xuất được những tiêu chí lựa chọn thơ Nôm Hồ Xuân Hương một cách có cơ sở khoa học thẩm mỹ thỏa đáng, nhờ đó đã loại trừ được những bài tục nhảm, có phần chắc chắn là thơ giả mạo, trong hệ thống thơ Nôm của bà, như bài Ông cử võ…
Năm 2007, Nhà xuất bản Văn học xuất bản cuốn Thơ Nôm Hồ Xuân Hương của giáo sư, tiến sĩ Kiều Thu Hoạch. Sách in 82 bài thơ. Ở cuối mỗi bài thơ, tác giả đều có “Khảo dị” và “Chú thích” kỹ lưỡng với đầy đủ cứ liệu khoa học đáng tin cậy. Việc này góp phần vào quá trình nghiên cứu lịch sử văn bản, cung cấp cho độc giả những tư liệu cần thiết để soi sáng nội dung tác phẩm.
Là chuyên gia hàng đầu về chữ Nôm, giáo sư, tiến sĩ Kiều Thu Hoạch vẫn tiếp tục nghiên cứu về cuộc đời và thơ Hồ Xuân Hương. Năm 2022, nhân kỷ niệm 250 năm sinh và 200 năm mất của Bà Chúa thơ Nôm, cuốn sách Thơ Nôm Hồ Xuân Hương được tái bản, dày 311 trang, có tranh bìa của họa sĩ Lê Lam, với nhiều bổ sung.
Dẫu đã ở tuổi gần 90 nhưng qua cuốn sách lần này, người đọc vẫn thấy ở giáo sư, tiến sĩ Kiều Thu Hoạch một sự lao động miệt mài, suy nghĩ mạch lạc, đầy ắp kiến thức. Lâu nay, các nhà nghiên cứu đều xếp Hồ Xuân Hương là tác gia đời Lê, trong lần xuất bản này, giáo sư, tiến sĩ Kiều Thu Hoạch đã tìm ra cứ liệu xếp Hồ Xuân Hương là tác gia đầu đời Nguyễn: “Cô Hồ Xuân Hương có tiếng hay Nôm, đời Minh Mệnh (1820-1840) có tập thơ Hồ Xuân Hương…”.
Đặc biệt, theo phương pháp văn bản học, ông tiếp tục loại trừ những bài không phải thơ Nôm Hồ Xuân Hương. Ông chú thích nhiều địa danh ở Hà Nội, như hồ Trúc Bạch, Nhĩ Hà, Khán Đài… Ở mỗi chú thích, người đọc tìm được nhiều tư liệu quý bổ sung cho việc tìm hiểu lịch sử Thủ đô.
Ở cuối sách, ông bổ sung 20 bài thơ của Hồ Xuân Hương trong tập Lưu hương ký. Đây là tập thơ ông từng tham gia dịch thuật từ năm 1960. Qua những bài thơ mà giáo sư, tiến sĩ Kiều Thu Hoạch cho là tuyệt hay này, người đọc thấy hé lộ quan hệ giữa Hồ Xuân Hương và Nguyễn Du… thấy rõ mảng thơ trữ tình, phản ánh thân phận người phụ nữ của bà.
“Cuốn sách Thơ Nôm Hồ Xuân Hương của giáo sư, tiến sĩ Kiều Thu Hoạch là kết quả hơn 50 năm ấp ủ, nghiền ngẫm. Cuốn sách là một công trình khoa học hoàn chỉnh đầy đủ, chuẩn đúng nhất về văn bản, dịch nghĩa, dịch thơ, khảo cứu, chú giải, chú thích chữ Nôm đáp ứng lòng ái mộ của tất cả bạn đọc yêu quý những bài thơ bất hủ của nữ sĩ bậc nhất của thơ Nôm Việt Nam” (lược trích Lời giới thiệu).
Một ly cà phê hàng ngày tại Starbucks có giá 4 USD (khoảng 100.000 đồng). Giả sử thay vì uống cà phê, bạn tiết kiệm được 4 USD đó và đầu tư.
Hiền Trang (28 tuổi, nhân viên văn phòng) thường tốn khoảng 100.000 đồng để uống cà phê mỗi ngày. Cô nghĩ khoản chi này hợp lý vì nó giúp tỉnh táo và tăng năng suất công việc. Tuy nhiên, chỉ cần làm một phép tính đơn giản thì mỗi tháng Hiền Trang sẽ tốn 3 triệu đồng để uống cà phê. Con số này là 36 triệu đồng cho một năm.
Minh Đức (25 tuổi, quản lý dự án) cũng thường rơi vào trạng thái “rỗng túi” cuối tháng dù mức thu nhập của anh khá cao, trong khoảng 20-30 triệu đồng.
“Tôi ít mua sắm quần áo, mỹ phẩm, cũng không đi du lịch thường xuyên. Chi tiêu của tôi chủ yếu cho các khoản lặt vặt như ăn uống, đặt xe công nghệ, trả phí một vài ứng dụng. Lúc nào tôi cũng nghĩ mình có tiêu gì đâu mà hết tiền“.
Tuy nhiên, chỉ một tháng theo dõi thử ứng dụng đặt xe, anh phát hiện ra mình tốn hơn 4 triệu đồng/tháng chỉ cho việc di chuyển.
Cả 2 nhân vật này đều đã mắc phải một “cái bẫy” trong chi tiêu, thường được gọi với cái tên Latte Factor hay hiệu ứng ly cà phê.
Latte Factor là gì?
Latte Factor đã được phổ biến bởi tác giả David Bach. Khái niệm này hiểu đơn giản là những khoản tiền nhỏ được chi tiêu thường xuyên tiêu tốn nhiều hơn những gì chúng ta có thể tưởng tượng.
Đó là một cốc cà phê buổi sáng, một gói đăng ký nghe nhạc trực tuyến… Việc chi tiêu vô thức cho những thứ nhỏ nhặt hàng ngày này không mang lại bất kỳ giá trị nào cho cuộc sống của chúng ta.
Bài toán phía sau latte factor
Một ly cà phê hàng ngày tại Starbucks có giá 4 USD (khoảng 100.000 đồng). Giả sử thay vì uống cà phê, bạn tiết kiệm được 4 USD đó và đầu tư. 40 năm sau, 4 USD đó trở thành gần 30 USD nếu nó tăng 5% hàng năm. Nếu tốc độ tăng trưởng là 8%, bạn sẽ có 98,10 USD.
Chỉ cần tiếp tục và cắm những con số đó vào bất kỳ máy tính lãi kép nào, bạn sẽ luôn nhận được kết quả tương tự. Vì vậy, trong khi bạn đang chi 4 USD cho một ly cà phê mỗi ngày, bạn thực sự đang bỏ qua 98,10 USD (khoảng 2,4 triệu đồng) thu nhập trong tương lai.
Theo Forbes, hiệu ứng latte dù ngắn gọn nhưng vẫn tạo nên một số tranh cãi.
Không ít người cho một ly cà phê giá vài chục nghìn đồng là đắt, không thực tế. Việc tăng trưởng của các khoản đầu tư phụ thuộc rất nhiều vào lãi suất tăng/giảm hay lạm phát. Ngoài ra, việc tiết kiệm hay thậm chí là cần kiệm như thế không phù hợp với Gen Z – thế hệ thích hưởng thụ và trải nghiệm.
Tuy nhiên, điểm mấu chốt của latte factor là mỗi người cần chú ý cân đối chi tiêu, hạn chế xài tiền ngoài dự tính và biết cách đầu tư. Từng đồng tiền đều có tiềm năng sinh lãi, quan trọng là cách bạn khéo léo sử dụng.
Thay đổi thói quen, tiết kiệm có mục đích
Ăn ngoài và cà phê là một trong những điều đầu tiên cần cắt giảm khi bắt đầu học cách kiểm soát thói quen chi tiêu hàng ngày của mình. Thay vì uống cà phê mỗi ngày, bạn có thể thử uống cách ngày và sau đó mang cà phê tự pha từ nhà vào những ngày bạn không mua cà phê. Thay vì ăn trưa hàng ngày, hãy thử ăn ngoài hàng ngày.
Nếu bạn chỉ đến phòng tập thể dục mỗi tháng một lần, có lẽ đã đến lúc hủy thẻ thành viên dài hạn.
Thay vì lái xe đi làm hàng ngày, bạn có thể thử đi xe bus đến nơi làm việc hoặc tìm một đối tác đi chung xe. Bạn không thường xuyên xem phim? Hãy hủy bỏ gói đăng ký Netflix.
Tất nhiên, bạn không nhất thiết phải ép bản thân không được uống cà phê mỗi ngày nếu nó giúp bạn tỉnh táo để làm việc. Kiếm tiền có ích gì nếu chúng ta không thể tận hưởng nó? Đó là lý do tại sao việc thay đổi thói quen chi tiêu của chúng ta liên quan đến những điều chỉnh nhỏ, thay vì thay đổi hoàn toàn 180 độ.
Thực tế là một số vật dụng nhỏ hàng ngày chúng ta mua là một số niềm vui đơn giản của cuộc sống. Chúng là một niềm vui khi có thể tiêu số tiền mà chúng ta làm việc chăm chỉ.
Bài học lớn latte factor là tìm ra điều gì thực sự quan trọng đối với bạn và sắp xếp các ưu tiên theo thứ tự. Bạn cần nghiêm túc xem xét chi tiêu hàng ngày để xem liệu những chi tiêu nào đang được thực hiện một cách vô thức vào những thứ không quan trọng và không mang lại giá trị hay niềm vui lâu dài. Đó là thứ mà chúng ta nên loại bỏ.
Ngoài ra, việc tiết kiệm cũng trở nên có giá trị hơn khi bạn có một mục đích rõ ràng. Bạn đang tiết kiệm để làm gì? Lý do cuối cùng khiến bạn từ chối tách cà phê hôm nay là gì? Không có mục đích, việc bỏ qua một tách cà phê dường như không đáng giá.
Tuy nhiên, nếu bạn nói với bản thân rằng hôm nay tôi sẽ từ bỏ tách cà phê này để có thể có thêm tiền trả trước cho căn nhà của mình, thì điều đó khiến bạn phấn khích và tạo ra một mục tiêu thực sự trong việc tiết kiệm – một mục đích thực sự.
Con đường dẫn đến sự giàu có về tài chính sẽ không dễ dàng. Tuy nhiên, việc biết mình cần gì và không cần gì thực sự có thể giúp bạn sống cuộc sống thoải mái mà không phải vay nợ hoặc tiêu quá nhiều vào tín dụng.
Ảnh tư liệu: Tổng thống Liên Xô Mikhail Gorbachev và phu nhân Raisa phát biểu với báo chí tại một phòng phiếu ở Matxcơva, Nga, ngày 26/03/1989. AP – Boris Yurchenko
Ông Mikhail Gorbachev, tổng thống đầu tiên và cũng là tổng thống cuối cùng của Liên Xô qua đời ngày 30/08/2022 và sự kiện này đã được báo chí quốc tế loan tin rộng rãi, với nhiều phản ứng của các lãnh đạo thế giới, với nhiều bài bình luận, bài viết nhắc lại tiểu sử, những thành công, cũng như những thất bại của
Trong khi đó, báo chí chính thức của Việt Nam nói chung đưa tin khá ngắn gọn về một nhân vật được xem là kẻ mở đường cho việc khai tử Liên Bang Xô Viết. Thông tấn xã Việt Nam chỉ thận trọng đưa vài dòng trích dẫn truyền thông Nga loan tin ông Gorbachev đã qua đời tại Matxcơva “sau một thời gian lâm bệnh nặng”, với đúng một câu về tiểu sử của cựu lãnh đạo Liên Xô :”Ông Gorbachev sinh năm 1931 và từng đảm nhiệm cương vị Tổng thống Liên Xô từ tháng 3/1990 đến tháng 12/1991.”
Tờ Dân Trí thì cũng loan tin ngắn gọn như vậy với phần tiểu sử dài hơn, ghi nhận ông Gorbachev đã “đóng vai trò quan trọng trong việc giúp Liên Xô đạt thỏa thuận cắt giảm vũ khí với Mỹ và hợp tác với các nước phương Tây loại bỏ bức màn sắt ngăn cách châu Âu kể từ Thế chiến II và giúp thống nhất nước Đức. Sau hàng chục năm căng thẳng và đối đầu Chiến tranh Lạnh, ông Gorbachev đưa Liên Xô xích lại gần phương Tây hơn.”
Nhưng điều đáng chú ý là không một tờ báo chính thức nào có bài chỉ trích ông về việc đã làm cho Liên Xô tan rã, trong khi trước đây báo đảng ở Việt Nam vẫn có bài lên án ông là “kẻ phản bội”.
Chỉ riêng Báo điện tử Công Thương, cơ quan ngôn luận của bộ Công Thương Việt Nam hôm 31/08 đã đăng lại bài viết “Vì sao Liên Xô sụp đổ: I. Đường lối cải tổ sai lầm và sự phản bội của Gorbachev” đăng ngày 26/1/2018 trên Báo Điện tử Đảng Cộng sản.
Bài báo có đoạn: “M. Gorbachev tìm mọi cách chui sâu, luồn cao vào hàng ngũ lãnh đạo cao cấp của Đảng và Nhà nước. Gorbachev là con người né tránh vấn đề, giỏi che đậy, khôn ngoan và có kỹ năng và chiến thuật làm mọi người nhanh quên đi những quan điểm cấp tiến của mình. Rõ ràng, trước khi giành được vị trí tổng bí thư, không phải tình cờ khi M. Gorbachev đã tiến hành việc tách và gạt bỏ Đảng Cộng sản Liên Xô khỏi vai trò lãnh đạo đời sống kinh tế của đất nước”.
Trả lời RFI Việt ngữ ngày 01/09/2022, chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh nhận xét cách đưa tin của báo chí Việt Nam về cái chết của Gorbachev:
“ Hiện nay báo chí đã tránh, không có đánh giá nào về “công” và “tội” của ông Gorbachev cả. Có thể nói là những bài học và Việt Nam đã rút ra được đó là tự Việt Nam rút ra, chứ không có bất kỳ một sự đánh giá chính thức nào hiện nay đối với hành động và các quyết định của ông Gorbachev đối với Việt Nam”.
Trong khi đó, theo nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên, trên các mạng xã hội, hay trong những lúc “trà dư tửu hậu”, đã có rất nhiều phản ứng về cái chết của ông Gorbachev, mà đa số ca ngợi vai trò của cựu lãnh đạo Liên Xô, xem ông là “một nhân vật lịch sử của thế kỷ 20”:
“Công tội của Gorbachev thế nào thì còn sẽ phải phán xét dài dài, nhưng rõ ràng là nếu không có ông, thì đã không có bộ mặt của thế giới từ những năm 1980 cho đến 20 năm đầu của thế kỷ này. Còn ở Việt Nam thì rõ ràng. Sau ngày ông mất, chúng tôi đã nâng ly tưởng nhớ Gorbachev. Không có ông thì toàn bộ cuộc sống hiện nay, toàn bộ khung cảnh tự do hóa, thị trường hóa này sẽ không có được”.
Nhìn lại lịch sử, chính sách perestroika và glasnost đã thổi một luồng gió mới cả về kinh tế và chính trị cho các nước thuộc khối Liên Xô và dĩ nhiên cũng đã tác động đến các chính sách của giới lãnh đạo Việt Nam thời cuối thập niên 1980 đầu thập niên 1990, bởi vì Liên Xô vẫn là đồng minh quan trọng nhất của Việt Nam. Nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên nhớ lại chính sách cải tổ của ông Gorbachev đã được giới văn nghệ sĩ nói riêng và dư luận Việt Nam nói chung đón nhận như thế nào:
“Nhận xét chung của tôi là mọi người lúc đó hồ hởi, vui mừng và đón nhận một cách nồng nhiệt. Từ năm 85, perestroika, glasnost của Mikhail Gorbachev có thể nói là như một luồng gió thổi tới, giải tỏa được những tù đọng, những mong mỏi đổi mới, thay đổi.
Lúc đầu ngay cả khái niệm như là “perestroika”, mọi người không biết dịch là gì: đổi mới, hay cải tiến, cải tổ? Cuối cùng mọi người giữ lại chữ cải tổ. Và đặc biệt là chữ “glasnost” không biết dịch là gì: công khai, trong suốt, trong sạch? Hai khái niệm đó có thể nói là đã rất nhanh chóng nhập vào Việt Nam, người ta vừa tò mò, vừa háo hức và vừa có cả sự thận trọng nữa. Có thể những nhà lãnh đạo còn thận trọng, nhưng tâm lý của dân chúng, và đặc biệt của văn nghệ sĩ thì phải nói là vui mừng, háo hức và chờ đợi.
Hồi đó đọc báo chí của Nga, tôi quan sát thấy là perestroika liên quan đến mọi mặt của đời sống Liên Xô, nhưng riêng đời sống văn hóa, văn nghệ, thì nó giải tỏa được cho những vụ án văn nghệ, cho những tác phẩm bị cấm xuất bản trước đây, cho những trường hợp rắc rối ngày trước, lúc đó được công bố mới hoặc công bố lại, hoặc là được đưa ra ánh sáng.
Tôi lấy ví dụ tiêu biểu nhất là Bác sĩ Jivago của Boris Pasternak. Trước đó chỉ có bản dịch của miền nam thôi, miền bắc gần như hoàn toàn không biết, nếu có nghe thì cũng nghe rỉ tai là có trường hợp một cuốn tiểu thuyết chuyền từ Nga ra nước ngoài và sau đó được dịch sang tiếng Anh, rồi Pasternak được giải Nobel về cuốn này, nhưng lại không được đi nhận. Chính nhờ cải tổ của Gorbachev, mà những vấn đề về văn nghệ đó được giải tỏa ra, được phơi bày ra.
Không có đổi mới ở Việt Nam nếu không có perestroika của Liên Xô. Đổi mới ở Việt Nam là kể từ năm 1986, tức là kể từ Đại hội 6 của Đảng Cộng sản Việt Nam, tức là chỉ một năm sau perestroika năm 1985. Rồi ví dụ như là cuộc gặp của tổng bí thư Nguyễn Văn Linh với hơn một trăm văn nghệ sĩ, các nhà hoạt động văn hóa với một tinh thần đối thoại rất cởi mở. Sau đó có nghị quyết 5 của Bộ Chính trị khóa 6, trong đó có vai trò chính của ông Trần Độ (Trưởng Ban Văn hóa văn nghệ Trung ương), tức là cũng muốn giải phóng sức sáng tạo của văn nghệ sĩ, rồi mở rộng cái định hướng mà hồi đó gọi là định hướng “rộng” cho người sáng tạo cũng như người thưởng thức. Đó chính là tác động rất lớn lao từ chính sách cải tổ của ông Gorbachev.”
Còn theo chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh, về phương diện kinh tế tác động lớn nhất đó là việc tổng thống Gorbachev, do tình hình cực kỳ khó khăn của Liên Xô lúc đó, đã phải cắt hoàn toàn mọi viện trợ, mọi ưu đãi dành cho Việt Nam, buộc chính quyền Hà Nội phải tự xoay xở:
“ Ông Gorbachev đã thực hiện chính sách cải tổ với tác động đối với Việt Nam là việc ông không cấp cho Việt Nam bất kỳ một viện trợ nào nữa và điều này buộc Việt Nam phải tìm mua dầu của Irak và của Libya và rất may là đã được Irak và Libya giúp đỡ và cung cấp dầu, nếu không thì Việt Nam đã không còn nhiên liệu cho hoạt động kinh tế. Nhờ có những nỗ lực của Việt Nam mà Việt Nam đã trụ lại được và đã cải cách, đổi mới và đã tiếp tục trụ vững trong quá trình phát triển kinh tế.
Tôi nghĩ rằng việc ông Gorbachev thúc ép Việt Nam cải tổ bằng cách không cho Việt Nam bất kỳ viện trợ hay bất kỳ ưu đãi nào nữa đã bắt buộc Việt Nam phải tự lực cánh sinh và phải đổi mới. Đó là tác động mà tôi cảm thấy rõ nhất trong quyết định của ông Gorbachev đối với Việt Nam.”
Rõ ràng là do không còn tiếp tục được hưởng “bầu sữa” của đàn anh Matxcơva, Hà Nội đã buộc phải cải tổ, nhưng họ thi hành một chính sách perestroika theo kiểu Việt Nam. Báo chí quốc tế vào thời ấy đã rất chú ý đến điều này. Trong một bài báo đăng ngày 21/02/1990, tờ nhật báo Mỹ Los Angeles Times đã viết:
“ Việt Nam, vốn luôn được coi là đồng minh thân cận nhất của Matxcơva ở châu Á, tỏ vẻ rất tự tin sẽ tránh được tình trạng hỗn loạn như ở Đông Âu và Liên Xô gần đây. Hơn nữa, Việt Nam đang dần rút khỏi khối Liên Xô cả về mặt tư tưởng, quân sự và tài chính. Họ đang tìm kiếm hỗ trợ tài chính từ những nơi khác – mà cho đến nay vẫn chưa thành hiện thực – và đã thận trọng tìm cách hàn gắn quan hệ với Trung Quốc, đối thủ Cộng sản của Matxcơva, sau một thập kỷ bang giao đóng băng.
Cho đến nay, không ai dám công khai nêu lên ý tưởng về một hệ thống đa đảng ở Việt Nam, như Gorbachev đã làm ở Liên Xô. Thật vậy, Nguyễn Văn Linh, người đồng cấp Việt Nam của Gorbachev với tư cách là người đứng đầu Đảng Cộng sản, đã tuyên bố trong một bài phát biểu ngày 2/ 2 rằng chủ nghĩa cộng sản sẽ tiếp tục nắm độc quyền chính trị ở đây.
Trong một hội nghị kỷ niệm 70 năm ngày thành lập đảng, ông Linh đã nói: “Ngoài Đảng Cộng sản, ở Việt Nam không có đảng phái nào thuộc tầng lớp nào có khả năng đảm nhận vai trò đó. ” Trong lịch sử quá khứ đã là như vậy, và bây giờ cũng như trong tương lai cũng sẽ là như vậy.” Ông Linh cho rằng “thực tế hiện nay” ở các nước Đông Âu làm nổi bật tác hại đối với uy tín của đảng và về thực tế, Việt Nam cần tránh phạm phải những sai lầm tương tự.
Thay vào đó, chế độ Hà Nội đã chọn đặt trọng tâm vào nền kinh tế bằng một chính sách gọi là đổi mới, tiếng Việt tương đương với perestroika. Việt Nam là một trong những nước đầu tiên trong khối Liên Xô tiến hành cải cách kinh tế sâu rộng, bắt đầu từ tháng 12 năm 1986, bằng việc chấm dứt bao cấp của Nhà nước, phá giá tiền tệ và tạo ra thị trường mở. Kết quả rất ấn tượng. Vật tư và chủng loại hàng tiêu dùng tăng mạnh. Lạm phát đã giảm từ 700% năm 1988 xuống còn khoảng 24% vào năm ngoái (1989). Tiền tệ đã được ổn định, do đó thị trường chợ đen hầu như biến mất.”
Theo chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh, giới lãnh đạo Hà Nội đã biết rút ra những bài học từ chính sách perestroika của ông Gorbachev:
“Chính sách perestroika và glasnost của Gorbachev đã mang lại cho Việt Nam rất nhiều bài học. Có những bài học mà Việt Nam đã tham khảo và thực hiện, ví dụ như Việt Nam đã phải phát huy rất mạnh mẽ các tiềm lực kinh tế tư nhân, rồi Việt Nam đã phải thực hiện khoán và phát triển nông nghiệp, để không những tự túc được lương thực, mà còn xuất khẩu được các nông sản. Cũng xin lưu ý là trước khi cải cách, Việt Nam đã phải nhập khẩu không chỉ lương thực, mà rất nhiều mặt hàng khác.
Đó là những bài học từ những sức ép, từ việc Liên Xô tan rã, dẫn đến việc Việt Nam phải thực hiện những cải tổ một cách độc lập, tự chủ và tránh cho Việt Nam những đổ vỡ nếu như không cải cách.”
Nếu có bài học nào khác mà chế độ Hà Nội đã rút ra từ chính sách perestroika của ông Gorbachev, đó là không nên cải tổ chính trị theo chủ trương của vị lãnh đạo cuối cùng của Liên Xô. Theo nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên, việc ông Gorbachev làm cho Liên Xô tan rã khiến giới lãnh đạo Hà Nội lúc đó phải siết lại một số mặt trong chính sách cải tổ:
“ Trong những năm đầu, công cuộc cải tổ của Liên Xô, của Gorbachev được xem là có ảnh hưởng tích cực khi người ta nhận thức đó là thay đổi bộ mặt của chủ nghĩa xã hội, cho nó mang bộ mặt “người” hơn. Nhưng công cuộc đó đã làm tan rã làm sụp đổ một chế độ, một thể chế năm 1991, điều này đã tác động mạnh đến Việt Nam và tác động đó, nhưng là tác động theo chiều hướng tiêu cực, chứ không phải là tích cực như trước đây. Vừa mở ra thì sau đó đã bắt đầu siết lại. Có thể nói là có những cái dĩ nhiên là không còn như cũ nữa, nhưng cũng trở nên hạn chế.
Có thể nói đó là hai chiều của tác động của Gorbachev. Lúc đầu người ta ca ngợi Gorbachev, vì mọi sự thay đổi gì trong bộ máy cấp cao của Liên Xô hồi đó đều “dội” về Việt Nam. Khi Gorbachev từ một người được kỳ vọng trở thành người làm tan rã Liên Xô, thì ở Việt Nam cũng đã từng có những lập luận rằng Gorbachev là “tên phản bội”, đã “phá hoại” Liên Xô. Và do đó Việt Nam vẫn tiếp tục đường lối đổi mới, nhưng chú trọng đến đường lối kinh tế hơn, còn các đường lối khác thì bị thu hẹp lại.”
Trong bài báo với hàng tự ” Việt Nam đi theo perestroïka, nhưng khó nuốt glasnost”, nhật báo The Herald của Scotland ngày 05/01/1990 đã ghi nhận:
“ Không phải cải cách kinh tế khiến phe bảo thủ lo lắng, mà là mở cửa chính trị, khởi đầu bởi các nhà báo đã viết bài vạch trần tham nhũng và chỉ trích chính phủ, và bởi các nhà văn và các nghệ sĩ đã thực hiện một cuộc cải cách văn hóa thực sự.
Phản ứng ( của phe bảo thủ ) bắt đầu tại một cuộc họp của Ban Chấp hành Trung ương vào tháng 8 năm ngoái (1989) lên án gay gắt ” tự do hóa tư sản. Nhưng cuộc đàn áp nặng nề nhất đó là sau khi Quốc hội, trong họp vào cuối tháng 12 lúc đang có cuộc cách mạng ở Rumanie, thông qua luật báo chí mới hạn chế nghiêm trọng tự do ngôn luận.”
Anle20's Blog 