Khám phá chợ Đông Ba

THỪA THIÊN – HUẾ

Ngoài các mặt hàng đa dạng, ngôi chợ 121 tuổi còn nổi tiếng là thiên đường ẩm thực với nhiều món ngon, được lòng du khách.

Chợ Đông Ba là ngôi chợ lớn và lâu đời ở Huế, được xây dựng từ năm 1899 dưới thời vua Thành Thái. Chợ nằm bên bờ sông Hương thơ mộng, mặt tiền nằm trên đường Trần Hưng Đạo, trước đây gọi là phố Trường Tiền, phố chính của Huế. Đây là một trong những địa điểm được nhiều du khách ghé thăm khi có dịp đến thành phố Huế.

Sen là một mặt hàng du khách thường mua về làm quà khi đến Huế. Hạt sen trắng, bùi, thơm, trăm hạt như một. Nếu đến đây vào mùa sen, du khách sẽ mua được sen tươi và ngon. Nếu không, có thể mua sen khô được xâu thành chuỗi. Sen ở hồ Tịnh Tâm là loại nổi tiếng ở xứ Huế, có giá đắt gấp đôi sen thường, khoảng 300.000 – 350.000 đồng/ kg.

Chợ Đông Ba có khoảng 60 ngành hàng, từ mặt hàng cao cấp, xa xỉ đến mặt hàng bình dân. Chợ gồm ba lầu, được chia thành nhiều gian hàng phục vụ nhu cầu mua bán.

Tầng 1 có nhiều cửa hàng bán mắm và đồ khô. Có nhiều loại mắm đa dạng từ mắm ruốc, mắm cà, mắm cá rò, tôm chua… Có thể nói, mắm là một yếu tố không thể thiếu trong bữa ăn xứ Huế. Mắm ăn cùng cơm nóng trắng tinh, thơm dẻo hay kèm với thịt ba chỉ luộc là món ăn yêu thích của nhiều người dân nơi đây. “Người Huế thích ăn con tôm vừa, không to quá. Du khách thường chọn mua loại to tôm hơn vì nhìn đẹp và bắt mắt”, cô Na, một người bán tôm chua tại đây chia sẻ. Loại tôm chua ngon nhất có giá 100.000 đồng/ kg.

Mè xửng Huế thường được du khách phương xa mua về làm quà. Kẹo mè xửng vừa dẻo, vừa thơm mùi lạc, mùi vừng. Cách thưởng thức kẹo mè xửng Huế ngon đúng điệu là nhâm nhi với tách trà ướp sen thơm, có vị chát nhè nhẹ. Nếu không thích mè xửng dẻo, du khách có thể chọn mua mè xửng giòn, sẽ phù hợp với trẻ nhỏ và người lớn tuổi.

Những chiếc nón bài thơ cũng được bày bán trong chợ với nhiều chất liệu và kiểu dáng, mỗi chiếc có giá từ 30.000 – 150.000 đồng. Có thể chọn mua nón lá sen, nón trơn hay nón vẽ với những danh thắng xứ Huế. Khi mua, du khách có thể yêu cầu người bán hàng thắt cho mình màu dây quai nón theo sở thích như tím, hồng, xanh…

Người Huế thích thưởng trà, nên trong chợ cũng có nhiều loại trà đa dạng từ hoa cúc, hoa hồng, sen, mướp đắng… Loại trà được nhiều du khách lựa chọn nhất là trà cung đình Huế bởi vị ngọt, thanh, dễ uống, là thức quà gọn nhẹ có thể mua về làm quà khi đi du lịch. Mỗi gói trà chứa 16 vị thảo dược, được cho là tốt cho sức khỏe, sắc đẹp. Gói trà có giá từ 80.000 – 100.000 đồng cho gói 500g.

Nhiều mặt hàng truyền thống đại diện cho tinh hoa của con người xứ Huế như nhang trầm, dầu tràm, kim hoàn làng Kế Môn, vàng mã hoa giấy làng Sình… đến ngày này vẫn được bày bán rất nhiều trong chợ. Ảnh: Journeys in Hue.

Sau khi dạo quanh khu chợ, du khách có thể ghé các cửa hàng nước để giải khát. Ở đây có các loại nước đa dạng như nước đậu phộng (lạc), nước đậu ván, nước đậu nành, rau má, hạt é… Mỗi ly nước có giá 5.000 – 10.000 đồng. Ngoài ra, du khách có thể thử sữa chua túi mát lạnh, được nhiều người bán hàng rong trong chợ với giá 5.000 đồng/ túi.

Đến chợ Đông Ba, du khách không nên bỏ qua các món ăn đặc sản Huế như bánh bèo, bánh lọc, bánh khoái, bún bò Huế, nem lụi… Du khách nên đến đây vào khoảng 15h bởi lúc này các gian hàng ăn mới bắt đầu mở cửa nhiều và trở nên nhộn nhịp. Các hàng quán hiện nay đã niêm yết sẵn giá của mỗi món ăn, giá dao động từ 10.000 – 20.000/ món.

Ngoài ra, còn có thể thưởng thức nhiều loại chè khác nhau như long nhãn hạt sen, chè xanh đánh, chè thập cẩm, chè đậu đỏ, chè khoai môn… Lạ nhất là chè bột lọc heo quay. Đây là sự kết hợp giữa mặn và ngọt, khiến du khách ai cũng thấy tò mò muốn thưởng thức. Vị ngọt của đường phèn và nhân mặn của heo quay tạo nên nét riêng biệt, có lẽ vì thế mà xưa kia nó đã từng được dùng để tiến vua. Mỗi ly chè có giá 10.000 – 15.000 đồng.

Mặt sau của chợ là khu bán thực phẩm, với các loại thực phẩm tươi sống như cá, thịt, rau… Du khách có thể ghé khu vực này để mua nem, chả, tré của xứ Huế. Một lưu ý cho du khách trước khi mua là nem, chả ở đây được làm rất cay, chứa nhiều tiêu bên trong. Ảnh: Journeys in Hue.

Vì là chợ lớn của khu vực miền Trung nên chợ Đông Ba là nơi tập trung của nhiều loại hoa, trái cây đến từ nhiều vùng miền. Nếu đến đây vào sáng sớm, du khách sẽ thấy nhiều tiểu thương tập trung tại chợ để thu mua hoa quả.

Du khách đến chợ nên để ý tư trang và vật dụng cá nhân vì không gian khá đông đúc. Ngoài ra, có thể mặc cả với những người bán hàng khi mua để có mức giá phù hợp hơn.

Ngân Dương / VNExpress

Những câu chuyện xử án anh minh của vị quan mệnh danh ‘Bao Công đất Việt’

Xử án
Ảnh minh họa cảnh xử án: Chụp màn hình Hình ảnh Việt Nam.

Sử sách ghi chép, Quận công Nguyễn Mại là người văn võ song toàn, vị quan thanh liêm, chính trực. Ông được mệnh danh là Bao Công của đất Việt.

Nguyễn Mại là người làng Ninh Xá, huyện Chí Linh (nay là thôn Ninh Quang, xã Nhân Huệ, huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương). Ông sinh năm 1655, năm 37 tuổi đỗ Đệ nhị giáp tiến sỹ xuất thân (tức Hoàng giáp) khoa Tân Mùi, niên hiệu Chính Hòa thứ 12 (1691) đời Lê Huy Tông.

Lúc đầu Nguyễn Mại làm quan ở bộ Lễ, sau được thăng chức Tả thị lang của bộ này. Ông từng được cử đi sứ nhà Minh, rồi làm Đốc trấn Cao Bằng, sau đổi về Đốc trấn Sơn Tây cho đến cuối đời. Ông mất năm 1720, thọ 66 tuổi, được truy tặng chức Lễ bộ Thượng thư, tước Quận công (đời Lê Dụ Tông).

Trong cuộc đời làm quan, Nguyễn Mại gắn bó nhiều năm với mảnh đất xứ Đoài (Sơn Tây). Ông được giới quan trường đương thời ca ngợi là vị quan thanh liêm, chính trực, xét xử các việc công minh, không sợ cường quyền. Nguyễn Mại từng thẳng thắn chỉ trích lối sống xa hoa của chúa Trịnh, chúa Trịnh dù có phần phật ý nhưng vẫn kính nể và trọng dụng ông. Chúa Trịnh cũng là người giao cho ông trọng trách giữ thủy quân, sau làm đốc trấn Cao Bằng rồi chuyển về trấn thủ Sơn Tây.

Quan lại thời xưa
Các vị quan lại thời xưa (ảnh minh họa: Wikipedia).

Cũng tại trấn Sơn Tây, hay mảnh đất xứ Đoài này, mà chúng ta được biết đến tài năng xử án của Nguyễn Mại. Dân gian xứ Đoài truyền tụng ông là Bao Công của đất Việt bởi sự sâu sát, gần gũi với dân và tài xét đoán các việc anh minh. Hầu hết các câu chuyện xử án của ông được lưu truyền trong dân gian, dưới đây là một vài trong số đó.

Vả mặt người mất trộm truy ra kẻ cắp

Sách Đăng khoa lục sưu giảng còn lưu lại câu chuyện Nguyễn Mại phân xử vụ tranh chấp giữa 2 người đàn bà. Những năm làm quan ở Sơn Tây, trong một lần vi hành, Nguyễn Mại đi bộ ngang chợ Bảo Khám (huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh) thì thấy một người đàn bà luôn miệng nói tục, “bới” cả tổ tông kẻ trộm ra chửi. Quan hỏi người dân mới biết bà này bị mất trộm một chiếc màn.

Ông gọi người đàn bà lại hỏi chuyện, rồi đột nhiên sai người trói bà, kết tội bà chửi chua ngoa. Sau đó, đàn ông, đàn bà trong xóm được gọi đến đông đủ. Nguyễn Mại sai từng người vả vào mặt người đàn bà mất trộm với lý do “đã chửi ngoa”. Dân làng ai nấy đều thương người mất trộm nên chỉ tát nhẹ, chỉ riêng một phụ nữ xuống tay rất mạnh.

Chị ta vừa tát xong, quan Nguyễn Mại liền cho giữ lại tra xét, nói rằng: “Ngươi chính là kẻ ăn trộm nên mới đánh người ta đau như thế”. Người phụ nữ này vội quỳ xuống nhận tội. Cũng chính từ vụ án này mà người dân Sơn Tây coi ông như “Bao Thanh Thiên”. Sau khi ông mất họ còn làm cả thơ văn ca ngợi công đức của vị quan thanh liêm.

Vụ án thóc nảy mầm

Một lần, Nguyễn Mại đi ngang qua ngôi chùa ở huyện Sơn Vi (nay là huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ), một nhóm ni cô báo có người bị mất chiếc áo lụa quý. Thấy vậy, quan sai lập đàn cúng. Các ni cô được giao mỗi người một tay nắm một ít thóc, một tay nắm lấy tay của người bên cạnh rồi cùng chạy quanh đàn. Trước khi các ni cô chuẩn bị chạy, ông nói: “Hễ là kẻ gian thì thóc trong tay lập tức nảy mầm”. Chỉ một hồi quan sát, Nguyễn Mại thấy một ni cô thường lén mở tay ra nhìn, gương mặt bồn chồn lo lắng. Lúc đó, ông yêu cầu tất cả dừng chân, nữ tu đó buộc phải nhận tội.

Bắt trai làng vét bùn tìm ra người trộm chuối

Một vụ án khác được Nguyễn Mại phân xử là ở làng Đông Ngạc, huyện Từ Liêm (nay là quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội). Khi thấy một người đàn bà chửi bới ầm ĩ vì mất trộm buồng chuối sắp đến ngày thu hoạch, ông bèn tập trung tất cả trai làng, ra lệnh xuống ao làng vét bùn. Lúc cả nhóm nghỉ giải lao, ông lại sai phát cho mỗi người một miếng trầu để ăn. Đích thân ông phát trầu cho từng người và nhận thấy bàn tay của một thanh niên có vết nhựa thâm.

Ông lệnh bắt ngay anh ta, nói rằng đây là vết tích của nhựa chuối, sau khi ngâm bùn mới hiện rõ trên tay, khó rửa sạch ngay. Người thanh niên nghe vậy đã không thể chối tội.

Chia đôi mảnh lụa tìm được kẻ gian

Một vụ trộm khác được Nguyễn Mại phân xử cũng nhanh chóng tìm ra thủ phạm. Hôm đó, ông vi hành ra chợ Sơn Tây liền gặp hai người phụ nữ giằng co, cãi vã om sòm. Đến gần, ông thấy cả hai đang giằng nhau một tấm lụa, ai cũng nhận mình là chủ nhân và nói người kia là phường ăn cắp… Nguyễn Mại ngăn hai người này lại rồi sai cắt tấm vải làm đôi, chia cho mỗi người một mảnh.

Vị quan xử án
Ảnh minh họa xử án thời xưa (ảnh chụp màn hình Học 247).

Lụa chia xong, ông quan sát thấy một trong hai phụ nữ vui vẻ ôm lụa bỏ đi, người còn lại đứng ôm mảnh lụa nước mắt lưng tròng. Ngay lập tức, ông sai bắt người đàn bà, trả mảnh lụa đã chia cho người còn lại và nói:“Phàm chỉ có người làm ra tấm lụa mới biết trân trọng, tiếc công sức của mình. Còn chỉ biết hưởng công sức người khác thì mới hí hửng nhường ấy”. Người đàn bà bị bắt sau nửa ngày giam đã thú nhận mình là kẻ trộm.

Thu phục và cảm hóa trộm cướp

Nguyễn Mại có cái uy của một vị quan xử kiện, nhưng mặt khác, ông cũng rất am hiểu tâm lý con người. Chính điều ấy đã khiến các tội nhân phải “khẩu phục, tâm phục”.

Khi ông còn làm Đốc trấn Cao Bằng, nơi đây thường có giặc cướp từ Quảng Tây (Trung Quốc) tràn sang. Nhận thấy họ chỉ là nông dân nghèo vì quá đói khổ, túng quẫn mới phải tràn qua biên giới đến Cao Bằng để cướp. Ông cho quân bắt lại rồi thả ra chứ không xét xử, cũng không làm công văn báo với quan lại vùng Quảng Tây, có nhiều lúc còn cung cấp lương thực cho họ để họ trở về. Ông cứ cho quân vây bắt rồi thả về nhiều lần như vậy. Cuối cùng đám giặc cướp cảm động trước ân đức của Nguyễn Mại mà không còn sang quấy nhiễu nữa.

Còn khi đang làm Đốc trấn ở Sơn Tây, thì một hôm công sở của ông chẳng may bị cháy, trại giam trộm cướp xứ Đoài cũng ở ngay gần đấy. Không ngần ngại, ông hạ lệnh thả họ ra, rồi nhờ họ giúp dập đám cháy. Khi đám cháy được dập tắt, các phạm nhân lại bảo nhau trở về trại giam để chờ quan Đốc trấn xét hỏi, chứ không một ai nhân cơ hội này mà chạy trốn.

***

Những câu chuyện trên đây chỉ là một phần nhỏ trong những vụ án nổi tiếng của Quận công Nguyễn Mại. Cho đến nay đã gần 500 năm kể từ khi ông qua đời, nhưng người dân xứ Đoài vẫn không quên truyền tai nhau những giai thoại đẹp về một tấm lòng trong sạch, một tài năng đức độ, một vị quan thanh liêm sáng suốt, và một vị Bao Công của nước Việt lưu danh muôn đời.

Chân tâm / DKN

Khát vọng mở ra tương lai mới cho công nghệ kết nối toàn cầu đang được bắt đầu như thế nào?

Tokyo muốn 10% bằng sáng chế liên quan trên toàn thế giới đến từ các công ty Nhật Bản. Mặc dù trên thực tế, người dẫn đầu đang là Samsung khi chiếm 8,9% bằng sáng chế về mạng 5G, tiếp theo là Huawei 8,3% và Qualcomm 7,4%. NTT Docomo của Nhật Bản đứng thứ sáu với 5,5% thị phần, theo Cyber Creative Institute.

Trong năm 2019, người ta vẫn còn nói về cách thức triển khai mạng 5G cũng như bàn về kế hoạch ra mắt các sản phẩm 5G. Trong năm này, mạng 5G đã được chính thức đưa vào hoạt động tại một số quốc gia như Trung Quốc, Mỹ, Hàn Quốc, Australia, Anh cùng một số khu vực châu Âu. Trong khi đó, Nhật Bản và nhiều quốc gia khác ở châu Âu, Đông Nam Á và Nam Mỹ dự định phủ sóng mạng 5G thương mại vào năm 2020. Trang tin chuyên về Android – Android Authority cho biết quá trình triển khai 5G sẽ bắt đầu với băng tần thấp và dưới 6GHz, trước khi nâng cấp chất lượng kết nối bằng công nghệ mmWave tại các thành phố lớn. Trong khi đó, Nhật Bản và Hàn Quốc dự kiến sẽ cung cấp kết nối trên băng tần mmWave trong năm nay. Nói cách khác, 5G không còn là tương lai, là viễn cảnh xa xăm nào nữa mà đã ở ngay trước mắt chúng ta.

Hãy thử tưởng tượng cuộc sống sẽ thay đổi như thế nào với tốc độ kết nối 5G, khi những chiếc tủ lạnh, máy giặt có thể trò chuyện với trợ lý thông minh của bạn, đưa ra các yêu cầu; thiết bị điều chỉnh nhiệt độ sẽ kết nối với những tấm rèm che cửa và có thể ra lệnh cho chúng kéo lên đón cho ánh nắng mặt trời vào nhà. Ngoài đường, những trụ đèn giao thông và biển cảnh báo sẽ xuất hiện ngay trong bảng điều khiển trên xe của bạn khi di chuyển, các phương tiện cũng có thể tự giao tiếp với nhau để giảm thiểu va chạm không đáng có.

Khát vọng mở ra tương lai mới cho công nghệ kết nối toàn cầu đang được bắt đầu như thế nào? - Ảnh 1.

Sáng bạn cần dậy sớm? Đồng hồ thông minh sẽ báo bạn thức dậy, sau đó, máy pha cà phê sẽ tự động pha đồ uống cho chủ nhân theo thói quen thường ngày. Bạn sẽ có một ly cà phê ưa thích để nhấm nháp chỉ sau một phút. Đó hoàn toàn là sự thật nếu như mạng 5G hoàn tất quá trình phổ cập của mình. Theo nghiên cứu, có hàng trăm ứng dụng có thể kết nối 5G trong “thời đại” IoT – Internet Vạn vật. Điều này là bởi vì 5G có thể xử lý nhiều thiết bị được kết nối cùng một lúc hơn so với 4G mà vẫn đảm bảo tính hoạt động ổn định của chúng. Chúng ta đang nói đến hàng triệu thiết bị ở đây. Trong khi 4G có thể xử lý tối đa 2000 thiết bị mỗi km2 thì với 5G, con số này tăng lên khoảng một triệu.

Hãy thử tưởng tượng, con số này sẽ khủng khiếp như thế nào nếu chúng ta nâng cấp 5G lên thành 6G.

Tầm nhìn của gã khổng lồ công nghệ

Samsung là một trong những tập đoàn công nghệ đầu tiên nhận ra quyền năng thay đổi thế giới của 5G. Giờ đây, công ty còn đi trước một bước khi đã bắt tay vào tăng tốc độ nghiên cứu mạng 6G để mang tới một thế hệ trải nghiệm siêu kết nối, giúp cuộc sống con người trở nên tốt đẹp hơn nhiều. Trong bạch thư gửi tới công chúng, gã khổng lồ Hàn Quốc dự báo rằng chúng ta sẽ thấy chuẩn mới với tốc độ siêu nhanh ra mắt trước khi thập kỷ kết thúc. Quãng thời gian này nhìn chung tương đương với khoảng chờ giữa 4G và 5G trước đây.

Khát vọng mở ra tương lai mới cho công nghệ kết nối toàn cầu đang được bắt đầu như thế nào? - Ảnh 2.

“Đối với 6G, chúng tôi tin rằng ITU-R sẽ bắt đầu nghiên cứu để đưa ra một tầm nhìn về 6G trong năm 2021” – Samsung nói. “Nếu tính đến xu hướng đẩy nhanh quá trình phát triển các chuẩn kỹ thuật đối với từng thế hệ mới, chúng tôi tin rằng giai đoạn hoàn thiện chuẩn 6G và thương mại hoá chuẩn mới này có thể diễn ra sớm nhất vào năm 2028, và giai đoạn thương mại hoá quy mô lớn có thể diễn ra vào khoảng năm 2030”.

“5G được thiết kế để đạt tốc độ truyền tải tối đa 20Gbps, còn với 6G, chúng tôi hướng đến mục tiêu tốc độ truyền tải tối đa 1.000Gbps” – công ty cho biết.

Cuộc đua tầm cỡ thế giới

6G về bản chất có thể coi là giống như 5G, nhưng tốc độ cao hơn, độ trễ thấp hơn và xử lý được khối lượng băng thông siêu “khủng”. Các nhà khoa học cho rằng 6G sẽ vượt ra ngoài mạng có dây, với các thiết bị hoạt động như ăng ten sử dụng mạng phi tập trung, không thuộc quyền kiểm soát của một nhà khai thác mạng duy nhất. Thông qua mạng 6G, các thiết bị được có thể coi như được kết nối miễn phí, vì tốc độ dữ liệu cao hơn và độ trễ thấp hơn, giúp kết nối giữa thiết bị gần như ngay lập tức.

6G sẽ biến các lĩnh vực khoa học viễn tưởng sẽ trở thành khoa học thực tiễn, khi tốc độ vượt quá 100Gbps có thể khiến các giao diện cảm giác có thể cảm nhận và trông giống như đời thực, có thể thông qua thiết bị như kính thông minh hoặc kính áp tròng…

Khát vọng mở ra tương lai mới cho công nghệ kết nối toàn cầu đang được bắt đầu như thế nào? - Ảnh 3.

Nhưng không chỉ có Samsung, hàng loạt các quốc gia cùng công ty nổi danh khác đang tích cực tham gia vào “cuộc đua 6G”. Nhật Bản hé lộ dự án về 6G trong cuộc họp báo vào tháng 1/2020. Quốc gia này cũng không giấu ý định muốn dẫn đầu các nỗ lực tiêu chuẩn hóa và các thách thức nghiên cứu đối với 6G. Bộ Truyền thông Nhật Bản công bố mục tiêu đầy tham vọng trong chiến lược “Vượt lên 5G” hồi tháng 4/2020: Chiếm 30% thị phần trạm gốc và cơ sở hạ tầng khác, tăng từ 2% hiện tại.

Tokyo cũng muốn 10% bằng sáng chế liên quan trên toàn thế giới đến từ các công ty Nhật Bản. Mặc dù trên thực tế, người dẫn đầu đang là Samsung khi chiếm 8,9% bằng sáng chế về mạng 5G, tiếp theo là Huawei 8,3% và Qualcomm 7,4%. NTT Docomo của Nhật Bản đứng thứ sáu với 5,5% thị phần, theo Cyber Creative Institute. Trên lý thuyết, các trạm thu phát sóng (BTS) dự kiến sẽ phải thay đổi cả về chất lượng lẫn số lượng để tương thích với mạng 6G. Mạng này có thể sẽ hỗ trợ tốc độ lên đến hơn 1 terabit/giây, nhanh hơn gấp 10 lần so với mạng 5G.

Tuy vậy, phải thừa nhận rằng kể cả cuộc đua này có người thắng cuộc là ai đi chăng nữa thì rõ ràng, người được lợi lớn nhất vẫn là người dùng và các doanh nghiệp trên toàn thế giới.

Theo Tổ Quốc

Bài toán về bệnh dịch Covid 19


Bán khẩu trang trên đường phố Afghanistan.
Bán khẩu trang trên đường phố Afghanistan.
Bệnh dịch Covid 19 lan tràn nhanh một phần cũng vì các nhà chính trị đã quên bài toán về “cấp số nhân” khi còn ở trường trung học. Họ không thấy trước rằng con số bệnh nhân gia tăng theo “cấp số nhân.” Còn hoạt động phòng ngừa và chữa trị của loài người thường tăng theo “cấp số cộng.”Thí dụ một chuỗi số bắt đầu với số 1, rồi cộng thêm 2, thành 3, cộng nhiều lần liên tiếp, ta có các số 1, 3, 5, 7, 9, 11 … Đó là một “cấp số cộng.” Cũng bắt đầu với số 1, nhưng làm tính nhân liên tiếp với số 2, kết quả sẽ là chuỗi các con số 1, 2, 4, 8, 16, 32 … Đó là cấp số nhân. Cấp số cộng tăng lên từ từ, cộng năm lần mới được số 11; còn với cấp số nhân thì đến lần thứ năm ta có số 32. Số 32 lớn gần gấp ba lần số 11 trong cấp số cộng.Nhìn vào biểu đồ số người mới bị bệnh Covid 19 ở Mỹ chúng ta hình dung được sự gia tăng theo cấp số nhân. Ngày15 tháng Ba chỉ báo cáo 667 người mới mắc bệnh. Đến ngày 4 tháng Tư đã vọt lên 33,725 người; trong ba tuần lễ đã tăng gấp 50 lần. Những con số thống kê này không hoàn toàn phản ảnh đúng số người mắc bệnh thật, nhưng cũng giúp chúng ta thấy một tình trạng tăng vọt.Ngày 30 tháng Sáu, nước Mỹ có 43,865 người mới mắc bệnh. Lúc đó Bác sĩ Anthony Fauci, đứng đầu Trung tâm ngăn ngừa bệnh dịch toàn quốc, đã báo động rằng con số đó sẽ tăng lên 100 ngàn mỗi ngày, nếu nước Mỹ không ngăn chặn tích cực hơn. Bác sĩ Michael Osterholm, Đại học Minnesota, còn đoán con số 100 ngàn người bệnh mới một ngày có thể xẩy ra trong ba tuần đến sáu tuần lễ, tùy theo người Mỹ có đồng ý với nhau về các phương pháp phòng ngừa hay không.Làm cách nào các chuyên gia tiên đoán những con số đó? Họ giả thiết vi khuẩn lan tràn qua loài người theo cấp số nhân, cũng gọi là theo một hàm số mũ, hay hàm số lũy thừa (exponential growth).Những ai đã học toán đến mục cấp số nhân thường biết câu chuyện cổ Ấn Độ, kể một ông hoàng thích đánh cờ Chess với 64 ô vuông, ông muốn thưởng cho người được coi là bầy đặt ra lối chơi cờ này. Được hỏi muốn thưởng cái gì, nhà sáng chế chỉ trên bàn cờ, xin đặt cho ô đầu tiên một hạt gạo, rồi sang ô thứ nhì 2 hạt, ô thứ ba 4 hạt, các ô khác cứ thế tiếp tục tăng gấp đôi. Ông hoàng chấp thuận. Nhưng khi đến ô thứ 64 thì tính ra tổng số các hạt gạo lớn đến nỗi cả xứ của ông hoàng Ấn Độ không có đủ! (Nếu quý vị tò mò, con số cộng lại sau cùng là hơn… 18 triệu triệu triệu hạt gạo (18,446,744,073,709,551,615).Bệnh Covid 19, may mắn, không tăng gấp đôi mỗi ngày như trên. Nếu cứ mỗi người bệnh đều lây sang cho hai người khác bị bệnh và chỉ hai người thôi, thì sau 33 lần truyền nhiễm tất cả thế giới, hơn bẩy tỷ người, sẽ bị bệnh hết!Nếu mỗi người bị vi rút corona xâm nhập đều lây lan khiến cho hai người khác, chúng ta gọi tỷ lệ lây nhiễm R=2. Khi R nhỏ hơn 1 thì số người bệnh tăng lên mỗi ngày sẽ giảm dần dần. Mục tiêu của các biện pháp ngăn ngừa bệnh là làm sao tỷ số R ngày càng nhỏ, cho đến khi triệt tiêu!Thí dụ, nếu R=1.5, tức là một người bệnh truyền cho 1.5 người khác (nói cách khác, hai người bị bệnh sẽ làm cho ba người lây), thì sau 10 lần truyền bệnh số bệnh nhân mới sẽ lên 58 người (1.5 lũy thừa 10). Nếu R giảm xuống bằng 1.4 thì sau 10 vụ lây nhiễm sẽ chỉ còn 29 bệnh nhân mới, nếu R=1.2 thì chỉ còn 6 người (1.2 lũy thừa 10).Con số người bệnh mới sẽ giảm rất nhanh khi R thấp hơn 1. Thí dụ, các người đã nhiễm vi khuẩn đều lo bảo vệ, không truyền bệnh cho người khác, có thể 10 người bệnh mới làm cho 9 người bị lây. Khi đó R= 0.9 thì sau 10 lần lây nhiễm, số con bệnh mới sẽ là một phần ba, tức là cứ ba người bệnh mới có một bệnh nhân mới (0.9 lũy thừa 10). Nếu R=0.5 (hai người có virus mới truyền cho một người khác) thì con số bệnh mới sẽ là 0.00097, tức là cứ 1000 người bệnh mới có một bệnh nhân mới. Tất nhiên khi R triệt tiêu, bằng số không, tất cả các người mang vi khuẩn đều bị cấm cung, cách ly, thì không còn ai bị lây lan nữa, chỉ cần lo chữa trị cho các người đang bịnh.Cho nên, muốn số bệnh nhân Covid 19 không tăng thêm nữa, rồi giảm xuống, chúng ta phải giảm tỷ số R, tức là giảm số người bị lây nhiễm do một người đã lỡ mang vi khuẩn rồi. Tất cả các biện pháp như cách ly xa hai mét, đeo mạng che miệng và mũi, không ho, không hát, không nói lớn tiếng trước mặt người khác, đều nhằm giảm tỷ số R này. Cho đến khi nó bằng số không.Tình trạng số người mang bệnh mới tăng lên mỗi tuần ở một số tiểu bang như Texas, California, Florida, Arizona, đều vì tỷ số R vẫn còn lớn hơn 1. Tỷ số R lên xuống tùy theo chính sách của chính quyền và thói quen của người dân.Từ giữa tháng Tư đến giữa tháng Sáu số người mới bị nhiễm đã giảm (từ 100 xuống 60 người cho mỗi triệu dân). Nếu cứ tiếp tục, Mỹ sẽ theo gót các nước Á châu và Âu châu trên đường trị bệnh Covid 19.Nhưng vào giữa Tháng Sáu, số người bị lây nhiễm tăng vọt, số con bệnh mới tăng gấp 4 trong bốn tuần lễ. Có thể giải thích một phần tăng vì nhiều người được thử nghiệm hơn; nhưng cũng còn các lý do khác, là trong thời gian đó người Mỹ đã thay đổi cách nhìn và cách “đối xử” với căn bệnh.Một cuộc nghiên cứu của công ty cho thấy mấy tuần lễ trước giữa tháng Tư, dân Mỹ bớt di chuyển xa nhà, bớt tới khách sạn, tiệm ăn, hay các nơi đông người như cửa hàng bán lẻ, và bớt tụ họp nhau hơn trước. Trong thời gian hàng tháng, người ta mới biết đến con Virus Corana, mới được loan báo về bịnh dịch, họ lo lắng và đề phòng kỹ. Nhưng từ giữa tháng Tư cho đến giờ, dân Mỹ gia tăng các hoạt động này.Việc kiểm kê các hành động trên đây do công ty Unacast thực hiện để cung cấp thông tin, bán cho các cửa hàng bán lẻ. Công ty này (Na Uy và Mỹ) theo dõi những cái máy điện thoại di động của dân Mỹ để biết có bao nhiêu người đi ăn tiệm, gặp gỡ nhau, hoặc đi xa nhà mình. Công ty SafeGraph cũng làm cùng một công việc như Unacast và cũng cho thấy kết quả tương tự.Nhiều tiểu bang ở Mỹ bắt đầu nới lỏng các biện pháp đề phòng từ giữa tháng Tư và đầu tháng Năm. Người ta đã chán cảnh cấm cung, tủa ra ngoài, rủ nhau đi uống rượu, ăn tiệm, vân vân và người này truyền vi khuẩn qua người khác mà không biết. Tỷ số R tăng lên. Giống Virus Corona được dịp tung hoành.Thường con vi khuẩn mất vài ba tuần mới gây ra các triệu chứng cho nên đến giữa tháng Sáu số người bệnh mới gia tăng mạnh, cho tới bây giờ.Một nguyên nhân khiến tình trạng bệnh nhân mới tăng lên rất nhanh, như các bác sĩ Fauci và Osterholm báo động, là vì các tiểu bang đã “nới lỏng” trong lúc số người bị bệnh còn khá cao; đáng lẽ họ nên đợi cho tới khi con số bệnh nhân giảm xuống, như ở các nước Âu châu và Á châu.Nếu chúng ta bắt đầu một cấp số nhân từ số 1, rồi nhân gấp đôi liên tiếp, thì đến lần thứ 10 sẽ có con số 1,024 (2 lũy thừa 10). Nhưng nếu con số bắt đầu là 2, thì 2 lần 2 thành 4, rồi cứ thế tăng gấp đôi, đến lần thứ 10 ta sẽ có con số 1,048, 576 (4 lũy thừa 10), kết quả đã tăng thêm hơn một triệu. Nếu con số bắt đầu lại là 3, thì đến lần tăng gấp đôi thứ 10 kết quả sẽ là 60,466,176, tăng thêm 59 triệu nữa!Các nước Âu và Á châu nới lỏng các hành động ngăn ngừa bệnh, như cho mở cửa hàng, sau khi thấy số người mới bị bệnh giảm bớt trong vài tuần lễ, giống như bắt đầu một cấp số nhân với một con số thấp và khi tỷ số R cũng thấp. Tại hai phần ba các tiểu bang ở Mỹ, người ta nới lỏng cho kinh tế mở cửa khi số người mới bệnh vẫn lên cao và khả năng truyền bệnh, tức tỷ số R cũng cao.Tiểu bang Georgia đã mở cửa khi trong số mỗi triệu dân có 95 người bị bệnh, ở Texas con số là 44 người trên một triệu. Ở Pháp và Tây Ban Nha, kinh tế bắt đầu được mở cửa lại khi mỗi triệu dân chỉ có 13 đến 17 người bệnh, và con số đó cũng giảm dần. Kết quả thấy rõ là khác nhau.Trong các bài toán trên đây chúng ta chỉ chú ý đến hai con số, R là tỷ lệ số người bị lây nhiễm do mỗi người bị vi khuẩn corona xâm nhập, và con số người đã bị bệnh lúc bắt đầu gia tăng theo cấp số nhân. Cách tính giản dị này cũng giúp chúng ta hiểu tại sao chính sách của một số tiểu bang ở Mỹ đã sai lầm. Chỉ cần tăng con số R một chút, hoặc tăng con số bắt đầu lên một chút, kết quả sẽ sẽ khác đi, khác một trời một vực!Các cơ quan nghiên cứu tại CDC và các đại học sử dụng những mô hình còn tinh vi và phức tạp hơn, với nhiều biến số, đáng tin cậy hơn. Các nhà chính trị chỉ cần nhớ lại những bài học về cấp số nhân được dậy ở bậc trung học, họ sẽ thấy phải tin tưởng vào các nhà chuyên môn để hoạch định các chính sách dựa trên khoa học.VOA

Trận đấu Trump – Tập sang hiệp mới

Khi nhìn vào trận đấu tương lai, chúng ta thấy những tranh chấp về mậu dịch, về khiếm hụt thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc chỉ là những vấn đề nhỏ và ngắn hạn.

Khi nhìn vào trận đấu tương lai, chúng ta thấy những tranh chấp về mậu dịch, về khiếm hụt thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc chỉ là những vấn đề nhỏ và ngắn hạn.

Tổng thống Donald Trump mới nói rằng ông sẽ không bàn về “Thỏa hiệp Đợt 2” với Trung Quốc nữa, vì mối bất hòa do bệnh dịch “Kung Flu” gây ra! Nhưng ngoài mấy con vi rút Corona, ông Trump còn nhiều lý do khác để tạm ngưng nói chuyện với ông Tập Cận Bình.

Thứ nhất, thỏa hiệp Đợt 1 đang chạy chậm như rùa thì nói chuyện Đợt 2 làm gì?

Trung Cộng hứa sẽ mua thêm $200 tỷ hàng hóa trong 2 năm. Cho đến giữa năm nay, Trung Cộng mới mua $26.9 tỷ đô la hàngcủa Mỹ, bằng 45% số hàng phải mua như đã thỏa thuận. Về nông phẩm, mối quan tâm lớn nhất của ông Trump, Trung Cộng chỉ đặt hàng 39% con số đã hứa hẹn sẽ mua. Không thấy dấu hiệu nào là con rùa sẽ chạy nước rút, từ giờ cho đến ngày bầu cử.

Hơn nữa, tới sang năm ông Trump cũng không cần bàn về mậu dịch với Trung Cộng nữa nếu ông vẫn làm tổng thống. Vì ông nắm trong tay nhiều thứ vũ khí sẵn sàng đánh các đòn kinh tế khác. Và ông đã thử phát ra một chưởng mới.

Chính phủ Mỹ đang tung đòn nhắm vào năm công ty lớn của Trung Quốc. Ông Trump sẽ ra lệnh các cơ quan nhà nước không được mua hàng hóa và dịch vụ của bất cứ công ty nào nếu họ sử dụng các sản phẩm của Huawei (Hoa Vi), Dahua (Đại Hoa), ZTE Corp (Trung Hưng), Hikvision (Hải Khang Uy Thị), và Hytera Communications (Hải Năng Đạt Thông tín). Toàn là những xe thiết giáp của Trung Cộng trong trận chiến giành thị trường kỹ thuật viễn thông cao cấp.

Mỗi năm chính phủ Mỹ mua khoảng $500 tỷ hàng hóa. Công ty Amazon đang giành nhau với Microsoft một hợp đồng $10 tỷ mỹ kim với bộ Quốc Phòng về Cloud Computing. Amazon sẽ phải xét lại bao nhiêu thứ vẫn mua bên Tàu đem về dùng, như họ đã mua 1,500 cameras của Dahua về đo nhiệt độ cho nhân viên.

Dahua và Hikvision đứng đầu thị trường quốc tế bán camera và các dụng cụ kiểm soát, theo dõi khác, nhờ họ đã cung cấp cho một khách hàng lớn nhất ở Bắc Kinh, trong công tác kiểm soát dân chúng lục địa, nhất là người Hồi Giáo ở Tân Cương! Điện thoại di động của Huawei, Hytera và ZTE tràn ngập thế giới.

Nói đến Huawei thì chắc ai cũng biết tên rồi. Đó là công ty bán nhiều điện thoại tinh khôn (smartphone) đứng hàng thứ nhì thế giới, ít hơn Samsung nhưng nhiều hơn Apple. Chính phủ Mỹ đã nhắm vào Huawei từ lâu, coi đây là một mối nguy hiểm cho an ninh quốc gia, nếu các thiết bị của họ được sử dụng trong hệ thống viễn thông mới G5.

Hệ thống 5G không chỉ là một mạng lưới điện thoại mà còn dùng để điều khiển rất nhiều thứ, gọi là Internet of things. Người ta sẽ dùng điện thoại tinh khôn coi biết tủ lạnh nhà mình còn rau cải hay không, quần áo mình xấy đã khô chưa, ông chồng mình đi đâu chưa về nhà. Hệ thống viễn thông mới cũng giúp các bà sai chiếc xe hơi điện đi đón mình ở chỗ nào lúc mấy giờ, điều chỉnh đèn xanh đỏ trên dường phố, kiểm soát không lưu ở các phi trường hay mực nước trong đập thủy điện.

Những người dùng iPhone biết rằng công ty Apple lúc nào cũng có thể vô máy của họ để “cập nhật” các app chứa trong đó, trong khi chủ nhân đang ngủ. Huawei cũng có khả năng đó!

Tất cả các tín hiệu phát đi hay truyền tới cái máy điện thoại đều chạy qua một “bộ óc.” Bộ óc có thể dùng cái điện thoại như một công an khu vực đi sát quý vị 24 giờ, nó biết quý vị đã gặp ai, đã coi những phim nào, mua quần áo ở đâu, giá bao nhiêu, vân vân.

Nếu Huawei đứng ra thiết lập Hệ thống G5 mới cho bất cứ nước nào thì họ cũng có thể cài những công an khu vực vào trong túi từng người dân dùng điện thoại ở xứ đó!

Mục tiêu của Cộng sản Trung Quốc là chế ngự thị trường viễn thông 5G trong tương lai; cho nên đã trợ cấp cho các sản phẩm của họ để có thể bán với giá rẻ hơn. Ai cũng biết rằng các công ty lớn ở Trung Quốc, dù bên ngoài là của tư nhân, cũng nằm trong vòng kiềm tỏa của đảng Cộng sản. Các công ty này không tôn trọng những quy luật của thị trường tự do. Huawei hay ZTE là những cánh tay nối dài của hệ thống tình báo, gián điệp. Những sản phẩm rẻ tiền của các công ty này, có thể đang bán ở Wal-Mart, sẽ tạo cơ hội cho Trung Cộng xâm nhập vào từng gia đình ở Mỹ cũng như các nước khác.

Chính phủ Mỹ nghi rằng công ty này quan hệ mật thiết với quân đội Trung Cộng. Đạo Luật Tình Báo Quốc gia của Trung Cộng năm 2017 nói rằng tất cả các tổ chức tư nhân phải hợp tác với mạng tình báo quốc gia!

Giáo sư Chris C. Demchak, ở Học viện Hải quân Mỹ (Naval War College) đã khám phá ra trong năm 2016, những thông tin chuyển từ Canada sang Nam Hàn đã được chuyển qua nước Tàu suốt sáu tháng. Hiện tượng này sẽ còn tiếp tục.

Một điều đáng lo nhất là các gián điệp phá hoại điện tử (hackers) của Trung Cộng có thể dùng hệ thống viễn thông do Huawei lập ra để lén vào quấy phá các nhà máy điện, phi trưởng, hải cảng, đập thủy điện, và nhiều thứ khác.

Chính phủ Anh quốc, sau khi đã tỏ ra không cần lo lắng gì về vai trò gián điệp của Huawei suốt một năm qua, bây giờ mới quyết định sẽ không mua dụng cụ nào của hãng này dùng trong đầu não của hệ thống G5 đang lập, và chỉ cho dùng trong 35% các bộ phận thuộc vòng ngoài. Năm ngoái, sau khi Tình báo nước Anh cho biết mối lo về gián điệp, công ty viễn thông BT Group, ở Anh, sẽ phá bỏ hết những dụng cụ của Huawei mà họ mua về dùng.

Các nước sẽ thay thế các dụng cụ của Huawei bằng những sản phẩm nào khi thiết lập hệ thống viễn thông mới G5?

Thủ tướng Boris Johnson, chịu áp lực của các dân biểu đảng Bảo Thủ, đã bắt đầu thương lượng với các công ty NEC của Nhật và Samsung của Nam Hàn để mua dụng cụ cho hệ thống G5 của nước Anh. Hai công ty này đã hợp tác từ năm 2018 trong lãnh vực G5 và Trí Khôn Nhân Tạo (AI, Artificial Intelligence).

Người Mỹ chắc chắn ủng hộ các công ty nhà, như Cisco, Juniper Networks, hay Qualcomm. Âu châu sẽ ưu đãi các công ty Ericsson của Thụy Điển hoặc Nokia của Phần Lan.

Tại Nhật Bản, Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản (METI) sẽ bỏ ra hơn $600 tỷ đô la giúp các công ty như NEC, Fujitsu phát triển các dụng cụ dùng trong hệ thống G5. Công ty NEC đứng hàng đầu về dụng cụ viễn thông, đang hợp tác với NTT (Nippon Telegraph and Telephone), cùng đầu tư nghiên cứu để bán các dụng cụ cho hệ thống G5 khắp thế giới.

Các hệ thống viễn thông đang dùng như G4 nối kết người nọ với người kia, nhưng thế hệ G5 sắp tới sẽ nối liền đủ mọi thứ, từ các bộ phận dò tìm (sensors), các robots, các chiếc xe điện tự điều khiển, vân vân.

Hệ thống Viễn thông mới và Trí Khôn Nhân Tạo (AI) sẽ thay đổi cả chiến trường khi cho phép các máy móc cá nhân có thể liên lạc trực tiếp với nhau cùng với tổng đài.

Thử tưởng tượng một đại đội hành quân trong rừng, mọi người đi cách nhau hàng trăm mét, mỗi người lính đeo một cái đồng hồ nhờ đó biết các bạn mình đang ở vị trí nào, mà không cần dùng GPS. Một người bị bắn, bất tỉnh. Cái đồng hồ sẽ phản ứng ngay, trước hết “ra lệnh” cho cái nịt quanh ống quần của anh lính thắt chặt lại để cầm máu, bộ phận cấp cứu tự động chích adrenaline cho anh ta, và một bộ phận khác báo động cho các đồng đội cũng như cho bệnh viện dã chiến gần đó nhất. Cả đại đội được điều động, bộ phận cơ giới đến tiếp viện, và trực thăng bay thẳng tới cứu người lính bị thương,

Đây không phải là một chuyện khoa học giả tưởng nữa mà là sự thật, sẽ diễn ra nhờ hệ thống viễn thông G5 với Trí Khôn Nhân Tạo, trong thời đại “Internet cho đủ mọi thứ” (Internet of things).

Đứng trước một tương lai như vậy, các quốc gia sẽ phải lo lắng trước tình trạng các công ty của Trung Cộng như Huawei, Hytera và ZTE đang tìm cách chiếm lĩnh thị trường viễn thông, được chính quyền cộng sản đứng đằng sau hỗ trợ.

Khi nhìn vào trận đấu tương lai này thì chúng ta thấy những tranh chấp về mậu dịch, về khiếm hụt thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc chỉ là những vấn đề nhỏ và ngắn hạn!

Cho nên Tổng thống Donald Trump có đủ lý do khách quan để tuyên bố rằng ông không còn bận tâm về một “thỏa hiệp đợt 2” với ông Tập Cận Bình nữa! Những đòn ông sắp đánh trên các công Trung Cộng như Huawei, Dahua, ZTE, Hikvision và Hytera chỉ là bước đầu cho một chiến lược mới nhằm chặn không cho Trung Cộng bành trướng để nắm đầu thế giới!

VOA