Thể theo mong muốn của nhiều bạn đọc về nguyên bản thư kiến nghị của vợ hai cố Tổng bí thư Đảng CSVN Lê Duẩn, chúng tôi xin đăng tải bản gốc thư kèm chữ ký của bà Vân:
Diên Vỹ chuyển ngữSự kiện khởi đầu bởi Điều khoản 14 trong hiệp ước trọng tâm đạt được tại Geneva, trong đó yêu cầu hai chính quyền Bắc và Nam Việt Nam phải cung cấp những hỗ trợ cần thiết cho bất kỳ ai muốn tái định cư. Vấn đề hầu như không bao giờ được đề cập đến là tầm mức của công tác nhân đạo này đã bị ràng buộc vào cuộc chiến tranh ý thực hệ chống lại chủ nghĩa cộng sản do Tổng thống Dwight D. Eisenhower khởi xướng.
Tại trận địa Điện Biên Phủ, điểm đỉnh giao chiến của cuộc chiến tranh Pháp-Việt, lực lượng chính của các đơn vị thuộc Tập đoàn Viễn chinh Pháp đã bị đánh bại và phần còn lại bị lực lượng cộng sản Việt Minh của Hồ Chí Minh bắt giữ. Nước Pháp mệt mỏi vì chiến tranh muốn thương lượng một tình trạng ngưng bắn quân sự tại Geneva, trong đó bao gồm một điều khoản là lực lượng của hai bên sẽ rút về lại hai phía Bắc và Nam Việt Nam. Các vấn đề chính trị sẽ được giải quyết bằng một cuộc bầu cử hai năm sau hiệp ước.
Chính phủ Mỹ đề xuất một yêu cầu – một khái niệm đơn giản nhưng khó thực hành trên thực tế – di tản khí tài từ nguồn cung cấp quân sự của Mỹ cho Tập đoàn Viễn chinh, binh lính Pháp và những đồng minh người Việt từ khu vực châu thổ sông Hồng ở Bắc Kỳ. Việc cạnh tranh ý thức hệ đã khiến cho vấn đề thuần tuý về hậu cần mang đậm màu sắc chính trị. Chính phủ Eisenhower muốn dùng việc di tản này nhằm chứng tỏ rằng người Việt đã “đi bầu bằng đôi chân của mình” để chống lại chủ nghĩa cộng sản. Điều xảy ra sau đấy là đụng độ khởi đầu trong cuộc chiến tranh của Hoa Kỳ tại Việt Nam.
Các quan chức cao cấp nhất của Mỹ bàn luận việc di tản khỏi Bắc Kỳ từ tháng Giêng 1954, trước cả khi trận chiến Điện Biên Phủ bắt đầu. Vào thời điểm ấy, Tham mưu Trưởng Liên quân Hoa Kỳ, Đô đốc Arthur Radford F., nói với Tổng thống Eisenhower và Hội đồng An ninh Quốc gia rằng một vài năm trước đó, khi Radford còn là tư lệnh khu vực Thái Bình Dương khu vực, ông được lệnh thảo luận vấn đề này với Tư lệnh Tập đoàn Viễn chinh Pháp là Thống chế Jean De Lattre và vị này đã xem đó là một ý tưởng ngớ ngẩn. De Lattre nói trước khi những việc này có thể hoàn tất, nhóm người cuối cùng đợi chờ sơ tán sẽ bị tàn sát.
Đến tháng Hai, khi một quan chức cao cấp của Eisenhower gặp gỡ hoàng đế Việt Nam Bảo Đại, vị quan chức Mỹ này đã xem đấy là một kế hoạch thiếu cơ sở khi Bảo Đại cho rằng lực lượng quân đội có thể tìm được hỗ trợ trong việc chống Việt Minh tại châu thổ Bắc Kỳ bằng cách di chuyển bốn triệu người dân quê đến các tỉnh miền trung và Cao nguyên Việt Nam. Bảo Đại cũng vận động kế hoạch này với những người Mỹ khác, trong đó có cả đại sứ Donald Heath, nhưng ông không nhận được một khuyến khích nào dù là rất nhỏ. Sau thất bại tại Điện Biên Phủ, vị hoàng đế thay đổi quan điểm của mình và phản đối bất kỳ kế hoạch sơ tán khỏi Bắc Kỳ nào, mặc dù một quan chức Hoa Kỳ là Robert McClintock dự kiến sẽ có “một đề nghị Hoa Kỳ giúp đỡ di tản đường biển tương tự như ở Dunkirk (Trận chiến Dunkirk giữa Đồng minh và Đức trong Chiến tranh Thế giới II – ND) vào phút cuối.” Khi thủ tướng cuối cùng của Bảo Đại là Ngô Đình Diệm gặp McClintock lần đầu tiên vào cuối tháng Sáu, không bao lâu sau khi ông đến Sài Gòn, ông đã đưa vấn đề di tản khỏi Bắc Kỳ và tin rằng cần thiết phải có một hành động nhanh chóng để ngăn chặn Việt Minh phân tán dân chúng.
Tuy thế, Hoa Kỳ vẫn thảo ra một kế hoạch di tản sau cuộc trò chuyện giữa Radford và De Lattre. Việc này đã mất đến cả năm và hoàn thành vào đầu năm 1952, cần đến một chiến dịch đổ bộ khổng lồ. Kế hoạch này dự tính là cần phải di chuyển 80 nghìn lính chính qui Pháp, 40 nghìn lính Việt và 10 nghìn dân thường.
Kế hoạch này là một trọng tâm của cuộc thảo luận giữa các quan chức của Bộ Tổng tham mưu và Bộ Ngoại giao tại một cuộc họp ngày 7 tháng Năm 1954, ngày Điện Biên Phủ thất trận. Giữa phiên họp thì họ nhận được tin người Pháp bại trận. Những ý tưởng di tản dựa trên việc người Pháp bảo vệ thành công một phần của khu vực đồng bằng. Tổng thống Eisenhower cũng đã phải tuyên bố một tình trạng khẩn cấp quốc gia để có đủ quyền hạn chuyển hướng các tuyến vận tải đường biển để hỗ trợ kế hoạch sơ tán.
Vào cuối tháng Sáu, kế hoạch được điều chỉnh. Cơ quan Tình báo Trung ương Hoa Kỳ dự tính chỉ ở Hà Nội, phải cần có khoảng 600 chuyến bay chuyên chở quân cụ. Ngành Hải quân dự kiến sẽ di chuyển 10 nghìn xe và 382 khẩu pháo, cùng với 110 nghìn thường dân. Không có số lượng về nhân viên quân sự, nhưng CIA dự tính có khoảng 83 nghìn binh lính ở đồng bằng, cùng với 65 tiểu đoàn chính qui và 19 tiểu đoàn hạng nhẹ của Pháp hoặc Bảo Đại. Nếu các đơn vị có đúng số quân, các con số trên cho thấy tổng số lực lượng quân sự vào khoảng 150 nghìn người. Việt Minh cũng sẽ trao trả gần hơn 9.600 tù nhân, đa số còn ở Bắc Kỳ.
Vào thời điểm giới ngoại giao ký kết hiệp định Geneva vào ngày 21 tháng Bảy, một bộ trưởng của Diệm dự tính con số người tị nạn từ Bắc Kỳ có tiềm năng lên đến 700 nghìn. Diệm cho rằng nó có thể từ một đến hai triệu. Bộ trưởng Pháp đặc trách các quốc gia Đông Dương là Guy La Chambre ước tính có khoảng từ 500 nghìn đến một triệu người tị nạn
Tổng Tư lệnh Pháp, tướng Paul Ely đưa ra con số 200 nghìn. Nhưng trong một cuộc họp với các nhà ngoại giao Mỹ, Ely lại nói rằng việc “tuyên truyền mạnh mẽ” của Diệm có thể lôi kéo đến một triệu người rời miền Bắc vào Nam Việt Nam. Khi trò chơi phỏng đoán này tiếp tục, vấn đề người tị nạn trở nên quan trọng hơn. Lúc ấy có 11 triệu người đang sống tại miền Bắc Việt Nam.
Hoa Kỳ bắt đầu tham gia vào ngày 28 tháng Bảy khi các quan chức của chính phủ mới của Nam Việt Nam nói với các nhà ngoại giao Mỹ họ cần 2 nghìn chiếc lều lớn ngay lập tức nếu không chương trình tị nạn sẽ thất bại ngay trước khi nó bắt đầu. Và rồi vào ngày 4 và 5 tháng Tám, bộ trưởng ngoại giao Sài Gòn và sau đó đích thân thủ tướng Diệm yêu cầu người Mỹ trợ giúp. Đến lúc ấy người ta vẫn cho rằng Pháp vẫn nắm hoàn toàn quyền kiểm soát. Trên thực tế thì tướng Ely đã bắt đầu rút các đơn vị tham chiến ra khỏi Bắc Kỳ để củng cố miền trung Việt Nam vào ngày hiệp định Geneva được ký kết.
Tuy nhiên giờ đây, các quan chức Sài Gòn lại cảnh báo rằng Pháp chỉ có thể vận chuyển 80 nghìn người trong tháng Tám, trong khi đã có 120 nghìn người Việt chạy vào các khu vực do Pháp kiểm soát với hi vọng được tản cư. Ngày 5 tháng Tám, cơ quan Quản lý Ngoại vụ của Hoa Kỳ thông báo rằng Hoa Kỳ sẽ tham gia trợ giúp. Người Pháp ngay lập tức yêu cầu có đủ tàu để di chuyển 100 nghìn người. Washington đã thành lập một nhóm công tác liên ngành về Đông Dương để quản lý chiến dịch này.
Tham mưu Trưởng Hải quân, Đô đốc Robert B. Carney ra lệnh cho tư lệnh khu vực Thái Bình Dương là Đô đốc Felix B. Stump chuẩn bị đáp ứng những yêu cầu về tàu bè. Lệnh cung cấp tàu được đưa ra vào ngày 7 tháng Tám. Washington mệnh danh nó là Chiến dịch Đường đến Tự do (Operation Passage to Freedom.) Chiến dịch này sẽ được Lực lượng Đặc nhiệm 90 tiến hành dưới quyền chỉ huy của Chuẩn Đô đốc Lorenzo S. Sabin, tư lệnh lực lượng đổ bộ Tây Thái Bình Dương.
Đô đốc Sabin bay đến Hải Phòng vào ngày 10 tháng Tám để sắp xếp với người Pháp, họ sẽ cung cấp các dịch vụ bến cảng và dẫn đường. Chiếc tàu Mỹ đầu tiên, tàu vận tải Menard, đã đến từ Hồng Kông trong cùng ngày, nhưng Đô đốc Sabin ra lệnh cho nó nằm ngoài khơi cho đến khi các tàu khác có mặt để tạo ra một ấn tượng mạnh mẽ về sự đóng góp của Mỹ. Chiếc Menard bắt đầu chuyển người lên tàu tại bờ biển Đồ Sơn vào ngày 16 tháng Tám.
Sân bay Đồ Sơn, nằm trên một ngôi làng trên bờ biển phía nam Hải Phòng, từng là căn cứ của một toán lính cơ khí của Không quân Hoa Kỳ chuyên giúp Không quân Pháp trùng tu lại các máy bay trong chiến tranh. Giờ đây nó trở thành điểm sơ tán đầu tiên của phe bại trận trong cuộc chiến. Trong khi đó, hai tàu vận tải khác Montrose và Telfair cùng với hai tàu vận tải đổ bộ, Montague và Algol, hợp thành đoàn tiến vào Hải Phòng. Vào thời điểm này, ước tính có khoảng 132 nghìn người tị nạn tại Hải Phòng đang chờ được chuyển đi.
Ngày 18 tháng Tám, chiếc Menard chở hơn 1.900 người Việt vào Nam, ba ngày sau đã đến Sài Gòn. Các đại diện cơ quan Chữ Thập Đỏ đã đến thăm tàu và tặng mỗi ngưòi tị nạn một túi hàng nhu yếu phẩm. Lúc ấy, chính quyền Diệm vừa mới bắt đầu dựng trại đầu tiên trong năm trại tiếp nhận được dự định xây ở Sài Gòn. Trại này mới chỉ cất được ba mươi căn lều. Hồ Quan Phước, nhân viên đặc trách của chính quyền Sài Gòn chỉ mới nhận công việc này trong ba ngày với vỏn vẹn ba nhân viên.
Vấn đề này đã không được đề cập với các phóng viên của các hãng truyền thông NBC, CBS và United Press khi họ được đưa đến để đợi quay cảnh chiếc tàu vận tải kế tiếp là Montrose cập bến. Chiếc tàu này đã được Đô đốc Stump đón chào. Ngày 22 tháng Tám, Tổng thống Eisenhower đã đưa ra một thông cáo báo chí tán dương nỗ lực sơ tán. “May mắn thay, Việt Nam Tự do là một đất nước với tài nguyên đất đai phong phú cho việc tái định cư của bất kỳ số lượng người dân Việt Nam nào muốn thoát khỏi ách thống trị của Cộng sản,” Eisenhower nói.
Đến ngày 28 tháng Tám, theo tài liệu của Pháp, đã có 65.706 người rời khỏi Bắc Kỳ bằng máy bay và 81.074 người đi bằng tàu thuỷ.
Vì thông điệp của Ike (bí danh của Tổng thống Eisenhower – ND) muốn cho thế giới xem việc tản cư là một sự kiện chính trị, số lượng người tị nạn trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Đột nhiên nó trở thành hợp lý trong việc tạo thêm luồng người tị nạn, và Cơ quan Tình báo Trung ương nhập cuộc. Frank G. Wisner, phó giám đốc phòng kế hoạch và đồng thời là giám đốc các hoạt động bí mật đã kêu gọi cần một nỗ lực nán lại Hà Nội trong quá trình sơ tán để tạo chia rẽ Việt Minh và Cộng hoà Nhân dân Trung Quốc. CIA đã gửi một toán nhân viên đến đấy dưới quyền chỉ huy của Edward G. Lansdale, hoạt động bí mật dưới vỏ bọc của một đại tá Không quân Hoa Kỳ. Toán tình báo của Lansdale bắt tay ngay vào các hoạt động tuyên truyền và phá rối ở miền Bắc.
Mặc dù Lansdale đến Sài Gòn từ tháng Sáu, nhưng mãi đến tháng Tám đa số các thành viên trong đơn vị của ông, Phái bộ Quân sự Sài Gòn (Saigon Military Mission – SMM) mới có mặt. Lansdale gửi Thiếu tá Lục quân Lucien Conein, một chuyên viên kỳ cựu về Đông Dương và bạn của vị tư lệnh quân đội Nam Việt Nam tại Bắc Kỳ chỉ huy nhóm hoạt động tại Hà Nội. Nhóm SMM bắt đầu các chiến dịch phao tin đồn tại Hà Nội, tin đầu tiên nhắm vào một báo cáo giả rằng một đơn vị cộng sản Trung Quốc đã tiến vào miền Bắc và thảm sát thường dân người Việt. Một thủ đoạn chiến tranh tâm lý khác là một chiến dịch tranh áp phích dữ dội nói rằng Việt Minh đang lộng hành ngoài vòng kiểm soát. Một bức áp phích vẽ bóng những người lính Việt Minh che phủ đường phố Hà Nội với một cụm khói bom hạt nhân phía sau họ.
Có khoảng 6 nghìn thường dân Pháp tại Hà Nội và toàn bộ khoảng 24 nghìn ở Bắc Kỳ. Sẽ là một thảm hoạ về mặt tuyên truyền nếu họ quyết định ở lại dưới chế độ Việt Minh. Một thủ đoạn khác dưới dạng một tờ truyền đơn vẻ ngoài trông như một bản qui định chính thức của Việt Minh về việc chiếm quyền kiểm soát, trong đó liệt kê những qui định hà khắc về cải cách tiền tệ, tịch thu tài sản và một chỉ thị rằng các công nhân có thể nghỉ lễ ba ngày để đón mừng Việt Minh trở về. Các tài liệu của Lansdale cho thấy số người đăng ký di tản tăng gấp ba sau ngày tờ truyền đơn được phân tán.
MỘT SỐ HÌNH ẢNH TRONG CUỘC DI CƯ 1954
Khi cuộc di tản bắt đầu, hãng Hàng không Vận tải Dân sự do CIA độc quyền (Civil Air Transport – CAT, sau này đổi thành Air America) yêu cầu SMM giúp để có được hợp đồng tham gia. Lansdale đồng ý. Các chuyến bay của CAT sau đấy đã trở thành phương tiện để ông đưa người và tài liệu ra miền Bắc. Conein đã tạo ra những thủ thuật tài tình đa dạng chống Việt Minh. Ông tuyển mộ một quan chức công an cao cấp của Hà Nội để giúp trả tự do cho những người bên ông bị bắt khi làm nhiệm vụ. Nhưng việc này đã bị phản tác dụng khi người công an này cương quyết muốn giúp phân phát những tờ truyền đơn giả dạng qui định của Việt Minh. Vị quan chức này đã bị Liêm phóng Pháp bắt giữ sau một cuộc truy đuổi tốc độ vào nửa đêm giữa trung tâm Hà Nội và bị bắt giam với tội là tay chân cho Việt Minh. Đài phát thanh Việt Minh bác bỏ nội dung những truyền đơn, nhưng chỉ trong vài ngày, đồng tiền của họ đã bị mất hết nửa giá. Mạng lưới tình báo của Conein cũng làm ô nhiễm các trạm cung cấp xăng dầu của một hãng xe buýt địa phương khiến cho máyu xe của họ bị hư, họ cũng phối hợp với một nhóm CIA từ Nhật để gài đặt chất nổ trên tuyến đường sắt Hà Nội-Hải Phòng khi người Pháp rút khỏi thủ đô Bắc Kỳ vào đầu tháng Mười.
Viên sĩ quan quân y, Trung uý Thomas A. Dooley III tại căn cứ quân sự Hoa Kỳ ở Yokosuka được bố trí làm việc tạm thời từ trên chiếc tàu vận tải Montague. Là một bác sĩ, Dooley ban đầu làm việc như là một sĩ quan quân y và thông dịch viên. Vào tháng Tám, ông được gửi đến Hải Phòng trong một đơn vị cấp cứu và phòng ngừa y tế do Đại uý Julius Anderson thành lập. Không bao lâu, đơn vị này bắt đầ`u nghiên cứu phía bên kia. Nó bắt đầu đảm trách các lĩnh vực bệnh truyền nhiễm, ký sinh trùng và thông tin y tế lẫn việc tẩy chấy rận cho những người dân Việt Nam đang đợi sơ tán về miền Nam. Cuốn sách quá cách điệu của Dooley về những sự kiện này, Đưa Ta Đến Tự Do, có thể đã được viết bởi một trong những chuyên gia tuyên truyền trong nhóm tình báo CIA của Ed Lansdale, và nhà xuất bản cuốn sách này cũng nhận tiền hỗ trợ của CIA. Kể từ tháng Mười một, Doodley trở thành viên sĩ quan đặc trách đơn vị tại Hải Phòng.
Một số kỹ thuật tác động tâm lý cũng được vận dụng trên các con tàu tị nạn. Các sĩ quan Mỹ cho rằng người Việt là những người chân chất dễ bị thuyết phục. Vào cuối tháng Tám, trên chiếc tàu vận tai Bayfield một số hành khách Việt khăng khăng xem những người Mỹ như những linh mục và toàn bộ 320 thuỷ thủ trên tàu đều được xem như là những thầy tu thuần thành. Các sĩ quan Mỹ không tìm cách bác bỏ ý nghĩ trên, tin rằng nó có ích trong việc giữ gìn trật tự trên tàu. Đô đốc Sabin ủng hộ phương pháp này. Cũng như chiếc Bayfield, trên chiếc Mountrail, các thuỷ thủ Mỹ đã hết lòng giúp đỡ các hành khách vốn đa phần cảm thấy tuyệt vọng.
Trong khi ấy, chương trình sơ tán đã đạt đến mức tối đa. Pháp đã chuyển được khoảng 3.400 người mỗi ngày bằng đường không, cộng thêm khoảng 20 nghìn người mỗi tháng bằng đường thuỷ. Mặc dù người Anh cũng đã cho mượn chiếc hàng không mẫu hạm HMS Warrior, Toán Đặc nhiệm 90 của Đô đốc Sabin vẫn là lực lượng chủ lực của kế hoạch di tản đường biển. Các tàu đổ bộ của Hải quân và của Dịch vụ Vận tải Quân sự đường Biển đã gánh vác vai trò khá nặng nhọc. Kế hoạch của Sabin dự kiến sử dụng bốn tàu há mồm (Dock Landing Ship – ND), bốn tàu vận tải đổ bộ, tám tàu vận tải thường, và mười tám tàu đổ bộ chở tăng (Tank Landing Ship – ND). Theo yêu cầu của Pháp, vào giữa tháng Chín, ngành Hải quân lại bổ sung một tàu bệnh viện để di chuyển những binh lính Liên hiệp Pháp bị thương. Tổng cộng đã có hơn năm mươi tàu tham gia.
Thời điểm cao nhất là vào tháng Chín khi 10 nghìn người cập bến Sài Gòn trong một ngày. Trong tháng này có gần 101 nghìn người được vận chuyển bằng đường biển. Ngày 2 tháng Mười, người di tản thứ 400 nghìn đã rời khỏi Bắc Kỳ. Sau đấy con số này bắt đầu giảm đều đặn – 75.000 trong tháng Mười, 46.500 trong tháng Mười một và 24.500 trong tháng Mười hai. Có thêm 82 nghìn người được sơ tán trong ba tháng đầu năm 1955.
Nỗ lực vận chuyển bằng đường hàng không bị khó khăn khi các lực lượng vận tải của Không quân Pháp rút đi. Cầu hàng không đã đạt thuận lợi hơn so với đường biển trong tháng Tám 1954, khi hơn 72 nghìn người rời khỏi miền Bắc bằng máy bay. Trong tháng Chín, có hơn 54 nghìn người được vận chuyển bằng hàng không. Số lượng di dân bằng máy bay từ tháng Mười đến tháng Mười hai chỉ đạt mức trung bình 15 nghìn người mỗi tháng. Từ tháng Giêng đến tháng Ba 1955, hàng không đã vận chuyển khoảng 15.600 dân di cư.
Đường biển vận chuyển gần gấp đôi số người so với đường hàng không, cho đến năm 1955 cách biệt này càng tăng hơn nữa. Trong tháng Mười hai, đường biển đã chuyển 17.517 chiếc xe và 171.625 tấn khí tài, cộng thêm 185 nghìn tấn vật dụng của chính phủ và tư nhân. Thêm vào đó, gần 45 nghìn người đã vào Nam bằng đường bộ, vượg qua đường ranh giới quân sự tạm thời trên vĩ tuyến thứ 17, sau này được gọi là Khu Phi Quân sự.
Tổng thống Eisenhower xem xét lại chương trình Đường tìm Tự do với Hội đồng An ninh Quốc gia vào ngày 22 tháng Mười. Nhóm này được thứ trưởng Ngoại giao Herbert Hoover, Jr.
Vẫn còn nhiều thường dân cần được di tản. Những người đã được di chuyển vẫn còn ở trong những trại định cư tạm thời trong khu vực Sài Gòn. Cần phải tái định cự cho khoảng 250 nghìn người dân tại miền Nam Việt Nam.
Hoa Kỳ đã chi 40 triệu Mỹ kim cho chiến dịch Đường tìm Tự do, tính ra số tiền chi cho mỗi người tị nạn còn cao hơn cả thu nhập bình quân hàng năm cho mỗi người Việt lúc ấy. Bất chấp những khó khăn nghiêm trọng về hậu cần được đề cập trong báo cáo của Hoover, Hội đồng An ninh Quốc gia đã dành toàn thời gian để thảo luận về những khó khăn về chính trị và quân sự của người Mỹ, người Pháp và Diệm ở Sài Gòn.
Bên cạnh những khó khăn về lịch trình và hậu cần trong vận chuyển, khó khăn lớn nhất trong việc tản cư khỏi Bắc Kỳ là con người – trong trường hợp này là một lượng lớn người Công giáo ở hai vùng Phát Diệm và Bùi Chu về phía tây nam Hà Nội. Ngay sau khi Điện Biên Phủ thất trận, Tướng Ely, tổng tư lệnh Pháp đã dự định tái tập hợp quân của ông ở Bắc Kỳ nhằm bảo vệ một hành lang giữa Hà Nội và Hải Phòng. Điều này có nghĩa là sẽ bỏ rơi các tỉnh Công giáo về tay Việt Minh.
Phát Diệm và Bùi Chu từng là những vùng trung thành nhất với người Pháp. Họ đã tuyển mộ các lực lượng dân quân Công giáo, đôi khi do các cha xứ chỉ huy. Nhiều người Việt tin chắc rằng sẽ bị Việt Minh trả thù và cầu xin người Pháp ở lại. Khi Ely bắt đầu kế hoạch rút quân bằng một chiến dịch quân sự với bí danh Auvergne, đã có những sự cố xảy ra trong đó dân làng và cả dân quân thân Pháp doạ sẽ bắn vào quân Pháp nếu họ rút lui. Trong vài lần, các nhân viên tình báo CIA của Lansdale phải can thiệp để ngăn chặn hệ quả xấu xảy ra. Trong một trường hợp, họ đã chặn đứng những nữ dân quân đang nôn nóng muốn quăn lựu đạn vào lính Pháp đứng canh một nhà kho. Trong một trường hợp khác, các tình báo viên Mỹ đã thuyết phục dân quân tấn công một đơn vị pháo binh để đoạt lấy đại bác nhằm chống lại Việt Minh.
Chiến dịch Auvergne đã tiến triển trong thời gian hội nghị Geneva xảy ra. Nhà lãnh đạo mới của Sài Gòn là Ngô Đình Diệm cùng người em trai đầy quyền lực Ngô Đình Nhu đã lo sợ cho người dân ở các vùng Công giáo. Diệm đã nhiều lần kêu gọi các nhà ngoại giao Mỹ giúp đỡ. Vào tháng Bảy, Diệm đến thăm các tỉnh và sau đó đến gặp người Mỹ. Nhưng vì Việt Minh sắp tiếp quản Bắc Kỳ, người Mỹ không thể làm gì được. Tuy nhiên, tại Phát Diệm và Bùi Chu, Ed Lansdale đã tìm thấy lượng khán giả lý tưởng cho việc tuyên truyền về những điều kinh hoàng của chính quyền Việt Minh tương lai.
Người Pháp hiểu rõ hoàn cảnh của dân Công giáo, nhưng người dân ở những khu vực này chẳng thấy được các biện pháp mà họ đưa ra tại Geneva. Các nhà ngoại giao Pháp đã thương lượng thêm một bổ sung trong hiệp ước Geneva trong đó hai phía có nghĩa vụ công nhận quyền tự do đi lại của những ai muốn tái định cư. Điều khoản này đã không được áp dụng cho đến tháng Tám khi Việt Minh chiếm quyền kiểm soát các tỉnh. Nhận thức rõ ảnh hưởng chính trị từ những hành động của mình, Việt Minh đã có những nỗ lực đặc biệt nhằm chiếm lòng tin các linh mục và giáo dân Công giáo. Nhưng có vẻ họ không chịu nỗi sự chiếm đóng của Việt Minh. Tuy thế, theo phong tục Việt Nam, tình nghĩa gắn bó với quê cha đất tổ khiến nhiều người muốn ở lại.
Cuối cùng, ngay cả với chiến dịch tuyên truyền của CIA, những áp lực từ niềm tin Công giáo cũng như việc kêu gọi của người Pháp, khoảng phân nửa dân số ở Bùi Chu và Phát Diệm quyết định ở lại. Tuy nhiên, người dân vẫn đều đặn xin giấy thông hành. Nhiều người bị từ chối – chỉ có khoảng 15 nghìn người di tản vào Nam được Việt Minh chính thức cấp giấy phép.
Tướng Ely tìm cách phát động một cuộc sơ tán đặc biệt từ các khu vực Công giáo trong tháng Mười và tháng Mười một 1954, khi người Pháp rời bỏ Hà Nội và tự cô lập mình trong một khu vực chung quanh Hải Phòng. Dự định rằng người dân có thể chèo thuyền ra biển để được cứu vớt bởi các tàu Hải quân Pháp, chủ yếu là những tàu đổ bộ có thể đưa họ đến các tàu lớn hơn.
Một số sự kiện đã xảy ra trong những chiến dịch này. Vụ nổi tiếng nhất xảy ra tại Trà Lý và Ba Lạt. Ở Trà Lý, quân Việt Minh dùng vũ lực để giải tán hầu hết đám đông khoảng 10 nghìn người tị nạn. Một số dân làng đã chạy trốn tại những doi cát ngoài khơi và bị mắc kẹt khi thuỷ triều lên cao. Pháp yêu cầu Uỷ ban Kiểm soát Quốc tế (International Control Commission – ICC) gửi những toán lưu động đến Trà Lý, nhưng Việt Minh đã ngăn cản sự đi lại của ICC và đã hoàn tất việc làm của mình trước khi toán ICC đến. Các sĩ quan hải quân Pháp tại hiện trường báo cáo rằng Việt Minh đã xả súng bắn vào người dân ở những đụn cát.
Tại Ba Lạt vào tháng Mười hai, Việt Minh bắt giữ những người đứng đầu dân tị nạn khi họ liên lạc với một tàu Pháp. Việc này khiến dân làng đụng độ với binh lính, giết chết một và bắt giữ ba người trước khi cố thủ trong nhà thờ. Quân Việt Minh xông vào nhà thờ và giải tán những người dân, bắt giữ vài trăm. Người xã trưởng và một linh mục bị Toà án Nhân dân truy tố và bỏ tù.
Một chủ đề khác liên quan đến quân Việt Minh và những người Việt muốn ra miền Bắc. Liên Xô và Ba Lan cung cấp tàu để chuyên chở họ. Nhiều người cũng được đưa lên những chiếc tàu của Pháp đang quay lại Hải Phòng để đón những nhóm người tị nạn mới. Hầu hết những người ra Bắc đã đi bằng tàu của Pháp hoặc Ba Lan. Khoảng 90 nghìn lính Việt Minh và 40 nghìn thường dân đã ra bắc bằng đường biển. Khoảng 12 nghìn người đã vượt qua Vĩ tuyến 17 bằng đường bộ.
Như trong những lĩnh vực khác của cuộc chiến trính trị, những người lính tâm lý chiến của CIA cũng đã hoạt động trên mặt trận này. Nhóm tình báo của Lansdale đã tìm cách kích thích bạo động giữa những người đi ra bắc và phao tin đồn đãi rằng những chiếc tàu ra bắc thật ra đang chở họ đến những trại cưỡng bức lao động ở Nga.
Và cũng có những trò chơi về những con số. Chính quyền Diệm nói rằng có 2.598 người ra Bắc và đề nghị ICC cũng như chính phủ Anh sử dụng con số này. Một phóng viên của tạp chí National Geographic theo dõi quá trình sơ tán ra Bắc vào năm 1955 viết rằng “những ước tính đáng tin cậy” cho biết con số thường dân ra bắc vào “khoảng 40”. Cơ hội chính trị đã được tận dụng bằng cách tối đa hoá dòng người hướng về Nam và tối thiểu hoá số người đi ra bắc.
Với sự hiện diện của Pháp ở miền Bắc đã rút gọn lại khu vực Hải Phòng và nhiều người đã được di tản, Hoa Kỳ đã điều chỉnh thái độ của mình trong việc tham gia. Đến giữa tháng Mười một, Lực lượng Đặc nhiệm 90 đã rút dần những tàu đổ bộ, bất chấp việc Pháp yêu cầu giữ lại các tàu đổ bộ chở tăng để hoàn tất quá trình di chuyển các trang thiết bị của Pháp khỏi Hải Phòng vào tháng Giếng 1955. Một tàu chở quân được giữ lại hoạt động cho đến tháng Mười hai. Bốn tàu vận chuyển quân sự đường biển do dân sự điều khiển và chiến hạm chính của Đô đốc Sabin vẫn hoạt động. Sabin ra lệnh chỉ để một tàu duy nhất hỗ trợ cho chiến dịch di tản Đông dương. “Kinh nghiệm cho tôi thấy,” ông viết trong một công văn đề ngày 9 tháng Giêng, “rằng dự đoán về một dòng người tị nạn khổng lồ đã không xảy ra.”
Vì thế, bất chấp chiến dịch tâm lý của CIA do Lansdale chủ mưu, số kinh phí lớn được chính quyền Eisenhower cung cấp và tất cả những lý do mà người Pháp có thể viện dẫn để kêu gọi người dân vào Nam, Chiến dịch Đường tìm Tự do đã không thành công như dự kiến. Không phải là hai triệu – thậm chí chưa đến một triệu người hưởng ứng lời kêu gọi. Con số cuối cùng là dưới 800 nghìn người. Ngay cả con số này cũng bao gồm 190 nghìn người Pháp và binh lính Sài Gòn, cộng thêm các tù nhân được trả về, khoảng 43 nghìn thân nhân quân đội, từ 15 đến 25 nghìn người dân tộc Nùng hợp tác với quân đội, khoảng 25 đến 40 nghìn công dân Pháp và khoảng 45 nghìn cư dân gốc Hoa. Nó còn bao gồm vài nghìn người từng làm việc cho chính phủ Pháp và Việt tại miền Bắc.
Bởi thế con số người Việt thật sự tự ý chọn lựa việc “bầu bằng đôi chân” rốt cuộc chỉ vào khoảng 450 nghìn. Và con số này vẫn chưa kể đến số người quyết định đi ra Bắc. Đương nhiên, những con số này cũng cho thấy một dòng người tị nạn khổng lồ. Nhưng nó ít hơn phân nửa con số được nhắc đến trong huyền thoại của cuộc chiến Việt Nam, và cuộc phân tán này không phảI là cơn di tản của những người nông dân chân chất mà nó được miêu tả. Một lần nữa, quan điểm chung về Việt Nam lại bị hiểu nhầm nhất trong hoàn cảnh này.
@ Danluan
Chùa Liên Trì đã có những hoạt động mà chính quyền không vừa ý
Chính quyền địa phương ở Thành phố Hồ Chí Minh đang muốn giải tỏa một ngôi chùa thuộc Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất mà họ cho là ‘chùa phản động’, vị trụ trì ngôi chùa này nói với BBC.
Chùa Liên Trì, nằm trên bán đảo Thủ Thiêm thuộc Quận 2, lâu nay vẫn diễn ra các hoạt động ‘không nằm trong đường hướng của chính quyền’ như phát quà cho thương phế binh của chế độ cũ hay họp mặt các cựu tù chính trị hoặc các hội đoàn xã hội dân sự.
Bán đảo Thủ Thiêm nằm đối diện khu trung tâm lịch sử của thành phố đã được xác định sẽ trở thành khu trung tâm mới của thành phố và phần lớn các hộ dân ở đây đều đã bị giải tỏa.
Chính quyền ra thông báo hạn cho Chùa Liên Trì trong thời gian từ ngày 8 đến 30/9 ‘phải di dời để bàn giao đất nếu không sẽ bị giải tỏa thu hồi’, Hòa thượng Thích Không Tánh, trụ trì chùa, nói với BBC.
“Quan điểm của chùa là đây là một cơ sở tâm linh tôn giáo. Việc giải tỏa để lập khu đô thị mới thì cũng có quần chúng, cũng có dân thì cũng nên để lại một số cơ sở tôn giáo để lo cho đời sống tâm linh của người dân địa phương,” Hòa thượng Thích Không Tánh nói thêm.
Ngoài Chùa Liên Trì còn có hai cơ sở của Công giáo là Nhà thờ Thủ Thiêm và Tu viện Mến Thánh giá cũng nằm trong diện bị giải tỏa ở khu vực này, hòa thượng trụ trì cho biết.
“Việc giải tỏa để lập khu đô thị mới thì cũng có quần chúng, cũng có dân thì cũng nên để lại một số cơ sở tôn giáo để lo cho đời sống tâm linh của người dân địa phương.“
Hòa thượng Thích Không Tánh
“Nếu xóa trắng không còn cơ sở tôn giáo nào thì nói lên chính sách của Nhà nước là không có tự do tôn giáo tín ngưỡng.”
Khi được hỏi chính quyền có đề xuất cấp đất chỗ khác để xây chùa mới hay không, Hòa thượng Thích Không Tánh nói rằng ‘không có nói gì hết’.
“Ý họ cũng muốn mình nhận số tiền đền bù 5,4 tỷ đồng rồi đi đâu làm gì thì làm,” ông nói, “Họ muốn xóa sổ ngôi chùa của mình đó mà.”
Chính sách thu hồi đất đai của chính quyền Việt Nam từ trước đến nay thường đi kèm với việc bố trí tái định cư đối với người dân và cấp đất xây mới đối với cơ sở thờ tự của các tôn giáo.
Ông cho biết khu vực xung quanh chùa ‘đã bị giải tỏa gần hết’ nhưng hiện tại ‘cũng còn 9, 10 hộ chưa được đền bồi thỏa đáng nên chưa đi’.
Hòa thượng Thích Không Tánh nói chính quyền cho rằng nhà chùa ‘đang tiếp tay cho người xấu’
Trong trường hợp chính quyền cương quyết điều xe ủi và phương tiện đến dẹp chùa sau thời hạn chót thì chư tăng trong chùa ‘chỉ cầu nguyện’ chứ ‘không thể ngăn cản được’, vị trụ trì nói.
Hòa thượng Thích Không Tánh cũng đồng thời là Vụ trưởng Tổng vụ Từ thiện-Xã hội của Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất, một giáo hội không được chính quyền thừa nhận và thường xuyên bị đàn áp.
Về các việc làm ‘không thuộc đường hướng’ của Chùa Liên Trì, Hòa thượng Thích Không Tánh nói chính quyền cho rằng nhà chùa ‘đang tiếp tay cho người xấu’.
Ông cho biết chính quyền đã ‘gây khó dễ cho nhà chùa hàng chục năm nay rồi’ bằng cách ‘canh gác, phong tỏa, bao vây’.
“Những Phật tử nào cúng dường ủng hộ Chùa Liên Trì thì công an sẽ đến từng nhà bảo họ rằng Chùa Liên Trì là chùa phản động và yêu cầu Phật tử đừng giúp đỡ Chùa Liên Trì,” ông nói.
Theo lời vị trụ trì thì Chùa Liên Trì đã được xây dựng ‘hơn 70 năm’ nhờ ‘sự đóng góp của đồng bào cư dân tại chỗ’.
Ông nói hằng ngày nhà chùa có những thời kinh để Phật tử đến tụng niệm và thường xuyên có những buổi lễ cầu siêu, cầu an, giỗ chạp, cúng kỵ cho người thân của các Phật tử.
Hiện tại, nhà chùa còn là nơi giữ gìn hàng trăm hũ tro cốt và thờ hàng ngàn vong linh của các Phật tử quá vãng được gửi ở chùa để nghe kinh kệ, ông cho biết.
Agribank là ngân hàng thương mại lớn nhất Việt Nam
11 bị can bị truy tố vì liên quan vụ án “gây thiệt hại 1.000 tỉ đồng” tại một chi nhánh của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam (Agribank).
Tin tức loan đi trong bối cảnh nhiều cựu lãnh đạo của ngân hàng lớn nhất Việt Nam bị bắt thời gian gần đây.
Hôm 20/9, công an Việt Nam xác nhận ông Đỗ Tất Ngọc, Cựu Chủ tịch HĐQT Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam (Agribank), đã bị bắt giam để điều tra.
Trong một vụ án riêng rẽ, truyền thông trong nước cho biết VKSND tối cao vừa hoàn tất cáo trạng truy tố 11 bị cáo trong vụ án “lợi dụng chức vụ quyền hạn”, cho vay tín dụng xảy ra tại Chi nhánh 6 của Agribank.
Trong số người bị truy tố có ông Hồ Đăng Trung, nguyên Giám đốc Agribank Chi nhánh 6.
Nguyên Trưởng phòng Tín dụng Agribank Chi nhánh 6 và ba nhân viên Agribank Chi nhánh 6 cũng bị truy tố.
Ngoài ra có các bị can thuộc nhóm doanh nghiệp: Lê Thành Công – nguyên Tổng giám đốc Công ty dệt kim Đông Phương; Đỗ Trọng Nhân – nguyên Giám đốc công ty TNHH Siêu mẫu Việt; Dương Thanh Cường, Thái Cường – nguyên Tổng giám đốc và Giám đốc công ty TNHH đầu tư xây dựng Tấn Phát; Lê Sơn Hùng, Phạm Hoàng Thọ – đều nguyên Phó giám đốc công ty TNHH sản xuất – xây dựng thương mại Thành Phát.
Các doanh nghiệp này bị cáo buộc làm hồ sơ vay tiền của Agribank Chi nhánh 6 mà không thể hoàn trả.
Báo Thanh Niên nói tính đến thời điểm khởi tố vụ án năm 2012, số tiền thiệt hại được xác định hơn 966 tỉ đồng gồm cả vốn và lãi.
Ngân hàng quốc doanh Agribank tự hào là ngân hàng thương mại lớn nhất Việt Nam với tổng tài sản 705.365 tỷ đồng tính đến cuối năm 2013.
Tuy vậy, một loạt cựu lãnh đạo của ngân hàng này đã bị bắt thời gian qua.
Hàng chục ngàn người đã tuần hành ở thủ đô Moscow của Nga để phản đối sự can dự của Nga vào cuộc khủng hoảng ở Ukraine.
Người biểu tình mang theo cờ Nga và Ukraine hô các khẩu hiệu: ‘Không chiến tranh’ và ‘Hãy ngưng nói dối’.
Các cuộc tuần hành tương tự cũng diễn ra ở St Petersburg và các thành phố khác của Nga.
Ukraine cáo buộc Nga vũ trang cho phiến quân ly khai ở miền đông và đưa quân qua biên giới vào lãnh thổ của họ. Tuy nhiên, Nga vẫn một mực bác bỏ cáo buộc này.
Hơn 3.000 người đã chết trong giao tranh kể từ tháng Tư.
Một lệnh ngừng bắn đã được ký kết hôm 5/9 nhưng đã liên tục bị vi phạm.
Những người biểu tình đã đi từ Quảng trường Pushkin đến Đại lộ Sakharov ở trung tâm Moscow.
Các nhà tổ chức đã hy vọng họ có thể thu hút 50.000 người tuần hành để lên án điều mà họ gọi là ‘chính sách đối ngoại hung hăng’ của Chính phủ Nga.
Cảnh sát Moscow cho biết có khoảng 5.000 người tham gia nhưng một phóng viên của hãng tin Mỹ AP ước tính đám đông biểu tình có ít nhất 20.000 người.
“Phe hòa bình đã chiến thắng hôm nay. Còn phe chiến tranh đã thua. Điều này thật tuyệt.“
Oleg Kashin, nhà báo của tờ Kommersant, viết trên mạng xã hội
Cảnh sát đã tăng cường an ninh ở Moscow và chỉ có một vụ xô xát không đáng kể giữa các nhóm biểu tình đối lập.
Đây là cuộc tuần hành phản chiến lớn đầu tiên ở Nga kể từ khi chiến sự bùng nổ năm tháng trước đây ở các khu vực Donetsk và Luhansk ở miền đông Ukraine.
Một số người biểu tình ủng hộ phe ly khai ở Ukraine cũng tổ chức tuần hành ở Moscow.
Trong lúc này, ở Ukraine giao tranh được cho là vẫn tiếp diễn vào ngày 21/9 ở gần thành phố Donetsk bất chấp một thỏa thuận đạt được vào ngày19/9 thiết lập một vùng đệm rộng 30 cây số.
Chính quyền Kiev nói quân đội của họ sẽ không rút cho đến khi nào phe ly khai thân Nga ngừng bắn và quân đội Nga rời khỏi Ukraine.
Chính phủ Nga luôn bác bỏ sự can dự của họ ở Ukraine
Ông Andriy Lysenko, phát ngôn nhân quân đội Ukraine, cáo buộc lệnh ngừng bắn tiếp tục bị vi phạm.
“Trong vòng 24 giờ qua, chúng tôi đã mất hai quân nhân và tám người khác bị thương,” ông nói trước báo giới.
Trên mạng xã hội đã có những phản ứng trước cuộc tuần hành phản chiến ở Moscow:
Nhà báo Vladimir Varfolomeyev thuộc đài phát thanh Ekho Moskvy viết: “Theo ý kiến của tôi là con số 50.000 người biểu tình là hơi dè dặt. Nhiều khả năng con số thực cao hơn.”
Còn ông Oleg Kashin, nhà báo của tờ Kommersant, bình luận: “Phe hòa bình đã chiến thắng hôm nay. Còn phe chiến tranh đã thua. Điều này thật tuyệt.”
Bà Kristina Potupchik, một tay blog ủng hộ Điện Kremlin, viết: “Những người tổ chức biểu tình quên một điều rằng hiện tại ở Ukraine đang có ngừng bắn mà một phần là nhờ vào nỗ lực cá nhân của Tổng thống Putin.”
Sinh viên Hong Kong đã bắt đầu một tuần bãi khóa để phản đối lập trường của chính phủ trung ương Trung Quốc đối với việc cải cách bầu cử ở đặc khu hành chính này.
Hàng ngàn sinh viên của hơn hai chục trường đại học và trường cấp ba đã khẳng định sẽ bãi khóa.
Đây chỉ mới là màn dạo đầu cho một cuộc biểu tình rầm rộ hơn dự kiến sẽ diễn ra vào ngày 1/10 tới do tổ chức cổ súy dân chủ Occupy Central tổ chức.
Bắc Kinh đã bác bỏ đề xuất mở rộng đề cử ứng viên cho vị trí đặc khu trưởng Hong Kong, làm tiêu tan hy vọng của những người mong muốn một nền dân chủ hoàn toàn cho vùng lãnh thổ này.
Các sinh viên hoạt động dân chủ cũng đang tổ chức một loạt các cuộc tuần hành và diễn thuyết tại một công viên ở gần trụ sở chính quyền.
Đài RTHK cho biết một số thanh thiếu niên đứng bên ngoài một trường cấp hai vào sáng thứ Hai ngày 23/9 để phân phát các dải ruy băng màu vàng cho các học sinh đến trường và kêu gọi họ tham gia bãi khóa.
Khoảng 400 học giả và nhân sự không giảng dạy ở các trường học cũng bãi công để ủng hộ cho học sinh sinh viên, theo tờ Bưu điện Hoa Nam buổi sáng.
Occupy Central đã cảnh báo họ sẽ tổ chức một cuộc biểu tình ngồi ở trung tâm hành chính Hong Kong mà một số người chỉ trích cho rằng sẽ khiến nơi này phải đóng cửa.
Dự kiến vào đầu tháng 10 sinh viên Hong Kong sẽ phản đối rầm rộ hơn
Vấn đề cách bầu lãnh đạo ở Hong Hong đã gây căng thẳng trong những tháng qua và làm bùng phát các cuộc biểu tình phản đối từ cả hai phía ủng hộ dân chủ và ủng hộ Bắc Kinh.
Chính quyền Bắc Kinh trước đó từng hứa cho người dân Hong Kong bầu lãnh đạo trực tiếp trưởng đặc khu vào năm 2017.
Nhưng hồi tháng Tám, họ quyết định rằng cử tri Hong Kong chỉ có thể bầu chọn từ một danh sách hai hay ba ứng cử viên do một ủy ban đề cử.
Các nhà hoạt động dân chủ cho rằng điều này sẽ giúp Bắc Kinh loại bỏ những ứng cử viên mà họ không thích.
Tuy nhiên, phe ủng hộ Bắc Kinh thì cho rằng những người biểu tình đang phá vỡ hòa bình và ổn định của Hong Kong.
Các sinh viên biểu tinh nói rằng quyết định của Bắc Kinh không đưa đến nhiều quyền dân chủ hơn mà người dân Hong Kong đã được hứa hẹn khi lãnh thổ này được Anh trao trả cho Trung Quốc hồi năm 1997.
Tuy nhiên, biên tập viên Trung Quốc của BBC, bà Carrie Gracie, cho biết ban lãnh đạo cộng sản ở Bắc Kinh đã quay lưng lại với các ý tưởng về cải cách chính trị.
Anle20's Blog 